Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Ten akt zmienił ludzkość

70 lat temu państwa ONZ uchwaliły Powszechną Deklarację Praw Człowieka

10 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka.  Z tej okazji społeczność międzynarodowa i środowiska obywatelskie w różnych krajach starają się zwrócić uwagę na potrzebę przestrzegania podstawowych praw i wolności przysługujących wszystkim ludziom, niezależnie od płci, rasy, wyznania i korzeni kulturowych.

Dokładnie 70 lat temu Zgromadzenie Ogólne ONZ w Paryżu uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Dokument bez precedensu w historii naszej cywilizacji i kultury, który zmienił sposób myślenia o człowieku, podkreślając jego przyrodzoną godność oraz równe i niezbywalne prawa.

Już we wstępie zawarto konstatację, że „nieposzanowanie i nieprzestrzeganie praw człowieka doprowadziło do aktów barbarzyństwa, które wstrząsnęły sumieniem ludzkości”, dlatego nowym celem stało się „dążenie do zbudowania takiego świata, w którym ludzie korzystać będą z wolności słowa i przekonań oraz z wolności od strachu i nędzy”.

Dzisiaj z dumą możemy powiedzieć, że ta piękna idea doprowadziła do wielu niezwykle korzystnych zmian na świecie. Również nasz kraj może być jednym z przykładów historycznych przemian, które w efekcie przeniosły więcej wolności obywatelom i umocniły rolę praw człowieka.

Ale dzisiaj również z dużym niepokojem musimy zauważyć, że w obecnej sytuacji w Polsce realizacja wielu praw obywateli wynikających zarówno z Powszechnej Deklaracji, jak i z naszej Konstytucji, jest zagrożonych. Ich ochrona staje się coraz trudniejsza, zwłaszcza w warunkach zachwiania równowagi trzech władz oraz  dążenia do upolitycznienia wielu instytucji publicznych.

Znamienne są zwłaszcza zagrożenia związane z reformą systemu prawnego, które w praktyce prowadzą do osłabienia pozycji jednostki wobec państwa. Tymczasem artykuł 8 Powszechnej Deklaracji stanowi, że „Każdy człowiek ma prawo do skutecznego odwoływania się do kompetentnych sądów krajowych przeciw czynom stanowiącym pogwałcenie podstawowych praw przyznanych mu przez konstytucję lub przez prawo”.

Jako Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie wskazywałem na potrzebę ochrony Konstytucji i praworządności w naszym państwie, bo tylko one gwarantują realizację praw jednostki. Dlatego dzisiaj, przy okazji tak ważnego obywatelskiego święta, chciałbym zaapelować do wszystkich środowisk społecznych o większą aktywność w tym zakresie. O podejmowanie inicjatyw, które służyć będą umacnianiu idei praw człowieka i – cytując Wiktora Osiatyńskiego – Rzeczpospolitej Obywateli.

70 lat temu narodom udało się stworzyć wspólną busolę moralną. Ale to od nas dzisiaj zależy, jak z niej skorzystamy, czy utrzymamy kurs na wolność, solidarność i pokój, jak pragnęło tego pokolenie boleśnie doświadczone dwoma światowymi wojnami.