Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pan Patryk w swej małej miejscowości spotkał się w początkach pandemii ze swoją dziewczyną, a nie miał maseczki na twarzy  
• Sąd ukarał go za to 300 zł grzywny
• Tymczasem i zakaz przemieszczania się, i nakaz noszenia maseczek rząd wprowadził wtedy niezgodnie z przepisami
• AKTUALIZACJA: Uwzględniając 23 września 2021 r. kasację jako "oczywiście zasadną", SN uniewinnił obywatela (sygn. akt II KK 351/21)

Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł kolejną kasację do Sądu Najwyższego na korzyść obywatela. Zgodnie z linią orzeczniczą SN uwzględnia już kasacje Rzecznika w tego typu sprawach.

Historia sprawy

Dwudziestokilkuletniego pana Patryka obwiniono o to, że 18 kwietnia 2020 r. w swej małej miejscowości G. nie zastosował się do zakazu przemieszczania. Policja zarzuciła mu, że bez uzasadnienia opuścił bowiem swe miejsce zamieszkania „w innym celu niż zaspakajanie niezbędnych potrzeb związanych z bieżącymi sprawami życia codziennego” i przebywał wspólnie ze swą dziewczyną. Ponadto nie zastosował się do obowiązku zakrywania ust i nosa.

Zarzucono mu popełnienie czynu z art. 54 Kodeksu wykroczeń w związku z § 5 i § 18 ust. 1 pkt 2a rozporządzenia Rady Ministrów z 10 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

13 lipca 2020 r. Sąd Rejonowy w R. uznał pana Patryka za winnego wyrokiem nakazowym (czyli bez prowadzenia rozprawy i wysłuchania go). Ukarał go 300 zł grzywny. Od wyroku nie wniesiono sprzeciwu i uprawomocnił się.

Argumentacja RPO

W kasacji zastępca RPO Stanisław Trociuk wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku i uniewinnienie obywatela. Wyrok zapadł bowiem  z rażącym naruszeniem prawa.

Zgodnie z art. 54 k.w. kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 zł albo karze nagany. Wykroczenie to polega na naruszaniu przepisów porządkowych. W razie naruszenia przepisów, które mają inny przedmiot ochrony, nie jest możliwe stosowanie tego przepisu. Tymczasem celem rozporządzenia rządu była ochrona zdrowia – a  zatem w oczywisty sposób przepisy te nie stanowią przepisów porządkowych w rozumieniu art. 54 k.w.

A rozporządzenie nie zawierało żadnej sankcji za naruszenie nakazu. Tymczasem odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary.

Wykluczone jest zatem pociągnięcie do odpowiedzialności, na podstawie art. 54 k.w., osób, które naruszały m.in. obowiązek zakrywania nosa i ust, ustanowiony na mocy rozporządzenia.

A zostało ono wydane z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego, co stanowi naruszenie art. 92 ust. 1 Konstytucji. Wprowadzenie rozporządzeniem powszechnego nakazu zakrywania ust i nosa nastąpiło też z naruszeniem konstytucyjnego warunku, że ograniczenie wolności osobistej może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonym w ustawie.

Dopiero z chwilą wejścia w życie ustawy „kowidowej” z 28 października 2020 r. Rada Ministrów uzyskała upoważnienie do ustanowienia w rozporządzeniu powszechnego nakazu zakrywania ust i nosa, a nieprzestrzeganie tego nakazu zostało przez ustawodawcę uznane za wykroczenie.

A zakaz przemieszczania się osób wkraczał w materię konstytucyjnej wolności poruszania się na terenie RP, określonej w art. 52 ust 1 Konstytucji RP. Wprawdzie wolność ta może podlegać ograniczeniom określonym, ale tylko w ustawie. W stanie epidemii, nie będącym opisanym w Konstytucji RP stanem nadzwyczajnym, obowiązuje konstytucyjny warunek ograniczenia tej wolności, a za taki akt normatywny nie może być uznane rozporządzenie Rady Ministrów.

Argumenty te znajdują odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. wyrok SN z 16 marca 2021 r., sygn. akt II KK 97/21, z 16 marca 2021 r., sygn. akt II KK 64/21, z 24 marca 2021 r., sygn. akt II KK 66/21, z 8 kwietnia 2021 r., sygn. akt II KK 96/21, z 11 czerwca 2021 r., sygn. akt II KK 226/21).

Wykluczone jest zatem pociągnięcie do odpowiedzialności, na podstawie art. 54 k.w., osób, które naruszały m.in. zakaz przemieszczania się lub nie stosowały się do obowiązku zakrywania ust i nosa - ustanowionych na mocy rozporządzenia rządu.

Zgodnie z wyrokiem TK z 8 lipca 2003 r. sądy, stosując przepis art. 54 k.w., powinny zawsze badać, czy organ stanowiący przepisy porządkowe działał na podstawie ustawy i w granicach upoważnień ustawowych, a także, czy przepisy porządkowe, do których odsyła analizowany przepis, są zgodne z Konstytucją - podkreśla kasacja.

(wyrok z uzasadnieniem z załączniku poniżej)

II.511.247.2021