Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Efektem wprowadzenia strefy buforowej przy granicy z Białorusią może być ryzyko naruszeń praw człowieka i pogłębienie kryzysu humanitarnego na granicy, a zakaz przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy może ingerować w podstawowe wolności konstytucyjne - wskazywał RPO w stanowisku z 14 czerwca 2024 r.  
• Teraz Marcin Wiącek prosi Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o ustosunkowanie się do tego stanowiska 

14 czerwca RPO przedstawił stanowisko dotyczące wprowadzenia czasowego zakazu przebywania przy granicy państwowej z Białorusią na mocy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 12 czerwca 2024 r. w sprawie czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy państwowej z Republiką Białorusi.

Nie negując konieczności podejmowania działań, które mają przyczynić się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa, RPO wskazał na możliwe ryzyko naruszeń praw człowieka i pogłębienia kryzysu humanitarnego na granicy polsko-białoruskiej jako efektu wprowadzenia tego uregulowania.  

W ocenie Rzecznika rozporządzenie MSWiA może ingerować w podstawowe wolności konstytucyjne, takie jak wolność poruszania się po terytorium RP, wolność wyboru miejsca zamieszkania i pobytu, wolność zgromadzeń czy wolność pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. W tym kontekście aktualne pozostają wątpliwości Rzecznika co do zgodności art. 12a ustawy o ochronie granicy państwowej z Konstytucją RP, wyrażone w opinii z 22 listopada 2021 r.

RPO przypominał w stanowisku, że zgodnie z art. 52 ust. 1 Konstytucji RP każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu, a wolności te mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie. Wymóg ograniczenia wolności konstytucyjnych w ustawie oznacza przede wszystkim, że wykluczone są w tym zakresie jakiekolwiek uregulowania podustawowe o charakterze samoistnym, a w rozporządzeniu powinny być zamieszczone jedynie przepisy o charakterze technicznym, niemające zasadniczego znaczenia w punktu widzenia wolności lub praw jednostki. Zdaniem Rzecznika pozostawienie ministrowi wydającemu rozporządzenie całkowitej swobody w określaniu aspektów czasowych ograniczenia konstytucyjnej wolności przemieszczania się pozostaje niezgodne z wymogami konstytucyjnymi.

Marcin Wiącek podkreślał, że zakaz będzie również utrudnieniem w udzielaniu cudzoziemcom pomocy humanitarnej, medycznej i prawnej przez organizacje społeczne i wolontariuszy działających przy granicy polsko-białoruskiej. W ostatnich miesiącach Rzecznik podejmował liczne postępowania wyjaśniające w sprawach cudzoziemców w złym stanie zdrowia, z doświadczeniem przemocy, małoletnich bez opieki i innych osób należących do grup o szczególnych potrzebach, a także interweniował w przypadkach osób, którym uniemożliwiono złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na terytorium RP. Rzecznik wielokrotnie wskazywał na utrudnianie lub uniemożliwianie cudzoziemcom przekraczającym granicę polsko-białoruską realizacji ich podstawowych praw, stąd też ograniczenie możliwości udzielenia im pomocy przez organizacje społeczne i wolontariuszy może mieć wpływ na pogłębienie kryzysu humanitarnego.

Ponadto z czasowego zakazu przebywania na określonym obszarze w strefie nadgranicznej przyległej do granicy nie zostali wyłączeni dziennikarze, co w bezpośredni sposób prowadzi do pozbawienia społeczeństwa prawa do rzetelnej informacji o działaniach władz publicznych na obszarze, który nie jest powszechnie dostępny.

Rzecznik będzie monitorował skutki wprowadzonego zakazu w kontekście gwarancji ochrony praw człowieka i obywatela - głosiło stanowisko.

-Jako Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśliłem, że efektem tego uregulowania może być ryzyko naruszeń praw człowieka i pogłębienie kryzysu humanitarnego na granicy polsko-białoruskiej, a wprowadzony zakaz może ingerować w podstawowe wolności konstytucyjne - napisał teraz Marcin Wiącek do ministra Tomasza Siemoniaka. Zwrócił się do Ministra o ustosunkowanie się do stanowiska, którego kopię przedstawił w załączeniu.

XI.543.438.2024