Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich upomina się u Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych o systemowe rozwiązania dotyczące pomocy głuchym uchodźcom z Ukrainy 

Minęły dwa lata od zbrojnej napaści Rosji na Ukrainę. Przez ten czas do Polski trafiło wielu obywateli Ukrainy uciekających przed wojną. Część z nich stanowią osoby z niepełnosprawnością, które w dalszym ciągu przebywają w Polsce. Doceniając w pełni dotychczasowe inicjatywy na rzecz niepełnosprawnych osób uchodźczych, RPO zwraca uwagę na konieczność pochylenia się nad systemowymi rozwiązaniami na rzecz zapewnienia dostępności komunikacyjno-informacyjnej uchodźcom z Ukrainy z niepełnosprawnością słuchu.

Ta grupa osób z niepełnosprawnościami jest szczególnie narażona na dyskryminację - zarówno z powodu samego faktu niepełnosprawności, jak i jej rodzaju, co wiąże się często również z nieposługiwaniem się językami fonicznymi (językiem polskim, ukraińskim czy angielskim). W związku z tym potrzeba zapewnienia wsparcia tej grupie powinna zostać zaspokojona kompleksowo.

Polski Związek Głuchych uruchomił usługę Wideotłumacza Ukraińskiego Języka Migowego, która była finansowana ze środków publicznych. Na stronie  tej organizacji zamieszczono również informację w ukraińskim języku migowym o przysługujących uprawnieniach oraz wskazano adres mailowy do kontaktu. 

Do RPO wpływają jednak wnioski wskazujące, że działalność prywatnego przedsiębiorstwa, które dotychczas świadczyło usługi tłumaczenia na ukraiński język migowy w systemie 24-godzinnym - finansowane najpierw ze środków prywatnych, a następnie z funduszy jednej z międzynarodowych fundacji - ze względu na wygaśnięcie porozumień o współpracy może być zagrożona.  A wydaje się, że w pewnym stopniu wypełnia ona lukę w systemie wsparcia Głuchych Ukraińców. Wskazuje to, że aktualnie brak jest systemowych rozwiązań dotyczących pomocy głuchym uchodźcom z Ukrainy.

Prawo formułuje obowiązek zapewnienia przez podmioty publiczne obsługi osób ze szczególnymi potrzebami z wykorzystaniem środków wspierających komunikowanie się (m.in. kontakt poprzez pocztę elektroniczną, wiadomości tekstowe w tym w formie wiadomości SMS, MMS czy komunikatorów internetowych, komunikację audiowizualną czy też strony internetowe spełniające standardy dostępności dla osób z niepełnosprawnościami) lub przez wykorzystanie zdalnego dostępu online do usługi tłumacza przez strony internetowe i aplikacje, zapewnienia przez organy zobowiązane możliwości korzystania przez osoby uprawnione z pomocy wybranego tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika oraz zapewnienie przez organy administracji publicznej (na określonych zasadach) dostępu do świadczenia usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN. 

Wydaje się zatem, że istnieje luka co do możliwości żądania przez osobę z niepełnosprawnością słuchu zapewnienia jej usługi tłumaczenia na ukraiński język migowy w kontaktach z organami administracji publicznej i innymi podmiotami publicznymi, np. placówkami ochrony zdrowia.

Zastępca RPO Valeri Vachev zwraca się do pełnomocnika rządu Łukasza Krasonia o wyjaśnienie, czy obecnie głusi uchodźcy z Ukrainy mają możliwość skorzystania z tłumaczenia na ukraiński język migowy w kontaktach z podmiotami publicznymi i które podmioty świadczą takie usługi oraz w jakiej formie. 

Jeśli takie możliwości nie są dostępne, ZRPO pyta, czy toczą się lub są planowane prace nad systemowym rozwiązaniem problemu komunikacji podmiotów publicznych z cudzoziemcami z niepełnosprawnością słuchu oraz czy Minister dysponuje analizami dotyczącymi problemu. W zakresie zainteresowania RPO pozostają również dane dotyczące działalności Wideotłumacza Ukraińskiego Języka Migowego, tj. m.in. liczby zrealizowanych tłumaczeń.

XI.815.9.2024