Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby wykonujące zawody związane z produkcją audiowizualną, zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych, nie mają ustawowo zagwarantowanego prawa do wypoczynku 
• Zastępca rzecznika praw obywatelskich Stanisław Trociuk prosi ministra kultury i dziedzictwa narodowego Piotra Glińskiego o stanowisko co do możliwości podjęcia działań legislacyjnych w tym zakresie

Związek Zawodowy Filmowców przedstawił Rzecznikowi problem braku uregulowania norm minimalnego czasu wypoczynku osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych.

Zdaniem RPO stanowisko ZZF co do ustawowego zapewnienia taki osobom prawa do odpoczynku  zasługuje na wsparcie.

Dlatego 5 października 2022 r. RPO skierował do Minister Rodziny i Polityki Społecznej wystąpienie dotyczące potrzeby podjęcia stosownych działań legislacyjnych. Wskazał m.in., że naruszeniem istoty konstytucyjnego prawa do odpoczynku w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej jest brak ochrony prawnej jednostki, która nie ma realnej możliwości kształtowania treści zobowiązania do pracy, a zatrudnienie cywilnoprawne jest jedynym źródłem utrzymania.

Z odpowiedzi wynika, że rozwiązania problemu osób wykonujących zawody związane z produkcją audiowizualną należy poszukiwać poprzez unormowanie tej materii w odrębnej ustawie.

RPO Marcin Wiącek: Prawo do wypoczynku jest prawem człowieka

Przepisy nie przewidują dla osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych - o dzieło lub umowy zlecenie - żadnych minimalnych norm odpoczynku.

W takiej sytuacji znajdują się między innymi osoby obsługujące plany zdjęciowe w branży filmowej. Ich praca trwa nawet 18 czy 20 godzin na dobę, a odpoczynek pomiędzy dniami pracy jest znacznie krótszy niż 8 godzin.

Minimalne normy odpoczynku dla pracowników określa Kodeks pracy, który jednak nie ma zastosowania do umów cywilnoprawnych. A takie to właśnie umowy są często zawierane zamiast umów o pracę, które gwarantują szerszą ochronę.

Tymczasem Konstytucja nie różnicuje osób wykonujących pracę. Chroni prawa wszystkich pracowników niezależnie od formy ich zatrudnienia. Gwarantuje im również prawo do wypoczynku, które ma na celu ochronę życia i zdrowia pracowników a także ściśle wiąże się z prawem do ochrony życia prywatnego i rodzinnego.

Naruszeniem tego prawa – w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej – jest brak ochrony prawnej tych osób, dla których zatrudnienie cywilnoprawne jest jedynym źródłem utrzymania. 

Dlatego zadaniem ustawodawcy jest określenie maksymalnych norm czasu pracy dotyczących wszystkich pracowników. Tak jak ma to miejsce w przypadku na przykład kierowców czy lekarzy.

Postulaty osób na zatrudnieniu cywilnoprawnym zasługują na wsparcie. Ich realizacja wymaga zmian systemowych, dlatego zaapelowałem do właściwych ministerstw o odpowiednie działania legislacyjne.

Tak aby osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych miały ustawowo zapewnione prawo do minimalnego czasu odpoczynku. 

Prawo do wypoczynku jest prawem człowieka.

III.7041.9.2022