Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Przepisy nie regulują uprawnień pracowniczych wolontariuszy działających w ramach cywilnych grup poszukiwawczo-ratowniczych
• Wydaje się uzasadnione, aby i oni mieli prawo do zwolnienia od pracy na czas np. udziału w akcji ratowniczej lub poszukiwawczej i na wypoczynek po akcji 
• Inny problem dotyczy sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy
• Regulacja odnosi się wyłącznie do strażaków-ratowników OSP. Są wątpliwości co do uprawnień pracowniczych pozostałych strażaków-członków OSP

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk prosi o stanowisko minister rodziny i polityki społecznej Marlenę Maląg. 

RPO ma wątpliwości, czy na gruncie rozporządzenia MRiPS z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy jest respektowana zasada równości wobec pracowników podejmujących poza stosunkiem pracy aktywność w ramach cywilnych grup ratowniczo-poszukiwawczych.

W § 11 rozporządzenia uregulowano kwestię zwolnienia od pracy z powodu udziału w działaniach i akcjach ratowniczych pracowników będących ratownikami służb:

• ochotniczej straży pożarnej w ustawie o ochronie przeciwpożarowej,
• ratowników GOPR w ustawie o bezpieczeństwie i ratownictwie w górach i na zorganizowanych terenach narciarskich,
• członków doraźnych Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych na podstawie ustawy o transporcie kolejowym,
• członków ochotniczej drużyny ratowniczej działającej w brzegowej stacji ratowniczej Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa „Służba SAR" na podstawie ustawy o bezpieczeństwie morskim,
• wykonywania świadczeń osobistych wynikających z ustawy o stanie klęski żywiołowej oraz ustawy o obronie Ojczyzny.

Nie została natomiast uregulowana kwestia uprawnień pracowniczych wolontariuszy działających w ramach cywilnych grup poszukiwawczo-ratowniczych. Wydaje się uzasadnione, aby i ta grupa również miała możliwość prawa do zwolnienia od pracy na czas udziału w akcji ratowniczej lub poszukiwawczej a także na czas wypoczynku po akcji oraz w celu wzięcia udziału w szkoleniach i egzaminach z psami ratowniczymi. Konieczne jest również uregulowanie trybu usprawiedliwienia nieobecności wolontariusza w pracy (np. na podstawie zaświadczenia dowódcy akcji poszukiwawczej).

Kolejny problem dotyczy stosowania § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy. Na gruncie art. 12 ustawy o OSP, spośród członków OSP wyodrębniono grupę strażaków-ratowników uprawnionych do udziału w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych. 

Zgodnie z ustawą pracodawca zwalnia od świadczenia pracy strażaka-ratownika OSP biorącego udział w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych, szkoleniach lub ćwiczeniach organizowanych przez gminę, PSP lub inne uprawnione podmioty na czas ich trwania, a także na czas niezbędny do odpoczynku zgodnie z art. 132 § 1 Kodeksu pracy.

Regulacja odnosi się wyłącznie do strażaków- ratowników OSP. Powstają wątpliwości dotyczące zakresu uprawnień pracowniczych przysługujących pozostałym strażakom - członkom OSP. Zakładając, że celem ustawodawcy było całościowe uregulowanie w ustawie kwestii zwolnień od pracy w związku z działaniami podejmowanymi w ramach służby w OSP, stosować należałoby art. 12 ustawy o OSP z pominięciem § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia. W takim przypadku zwolnienie od świadczenia pracy przysługiwałoby wyłącznie strażakowi-ratownikowi OSP.

Możliwa jest również interpretacja odwołująca się do założenia, że skoro w ustawie uregulowano tylko zasady zwalniania od pracy strażaków-ratowników OSP, to w stosunku do pozostałych członków OSP (strażaków OSP) nadal ma zastosowanie § 11 ust.1 pkt. 1 rozporządzenia, który stanowi, że prawo do zwolnienia od pracy przysługuje pracownikom - członkom OSP na czas niezbędny do uczestniczenia w działaniach ratowniczych i do wypoczynku koniecznego po ich zakończeniu, a także - w wymiarze nie przekraczającym łącznie 6 dni w ciągu roku kalendarzowego - na szkolenie pożarnicze. 

W praktyce przepis ten umożliwia korzystanie ze zwolnienia od pracy w wymiarze 6 dni w ciągu roku w celu uczestniczenia w szkoleniu pożarniczym - na podstawie wniosku właściwej terytorialnie jednostki organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej.

BPK.7040.2.2022