Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nowelizacja przepisów zmieniła sytuację komisji kwalifikacyjnych – nałożyła dodatkowe wymogi, które sprawiły, że Prezes Urzędu Regulacji Energetyki pozbawia niektóre z nich  dotychczasowych uprawnień 
• Wprowadzając nowe przepisy, ustawodawca nie zapewnił odpowiednich rozwiązań przejściowych
• Modyfikacja powinna odnosić się zatem tylko do komisji utworzonych po wejściu nowelizacji w życie
• Zastępca RPO Stanisław Trociuk prosi minister klimatu i środowiska Annę Moskwę o stanowisko

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła prośba Stowarzyszenia Oszczędnego Użytkowania Energii o interwencję w związku pozbawieniem Komisji Kwalifikacyjnej nr 6 uprawnień przez Prezes Urzędu Regulacji Energetyki.

Jak wynika z pisma, Prezes URE 29 maja 2020 r. ukonstytuował Komisję Kwalifikacyjną nr 6 przy Stowarzyszeniu Oszczędnego Użytkowania Energii w Poznaniu na 5 lat. 9 lipca 2021 r. stwierdził wygaśnięcie decyzji z 29 maja 2021 r. z uwagi na niespełnienie przez Stowarzyszenie wymogu, który został dodany na mocy znowelizowanego art. 54 ust. 3 pkt 1 ustawy Prawo energetyczne.

Artykuł ten, w brzmieniu sprzed nowelizacji, zawierał postanowienie, że Prezes URE powołuje Komisje kwalifikacyjne na 5 lat. Zgodnie z nowelą, Prezes URE powołuje zaś komisje na 5 lat przy stowarzyszeniach naukowo-technicznych, zrzeszających co najmniej 200 członków posiadających kwalifikacje do zajmowania się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci - jeżeli statuty tych stowarzyszeń zawierają postanowienia określające zakres wykonywanej działalności na rzecz gospodarki energetycznej.

W związku z nowelą dotychczasowe decyzje o powołaniu Komisji kwalifikacyjnych wygasły na podstawie zawiadomienia Prezesa URE - wobec niespełniania nowych wymagań. Tym samym, dotychczasowe uprawnienia Komisji Kwalifikacyjnej nr 6 powołanej w Stowarzyszeniu skarżących, wygasły z uwagi na brak odpowiedniej liczby członków stowarzyszenia.

Ustawa zmieniająca nie zawierała przepisów umożliwiających dostosowanie się do wprowadzonych zmian w rozsądnym czasie.

Zgodnie z art. 2 Konstytucji Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Jedną z najistotniejszych zasad wywiedzionych przez Trybunał Konstytucyjny z art. 2 jest zasada ochrony praw słusznie nabytych. Naruszenie tych zasad może uzasadniać zarzut niedopuszczalnego wkroczenia przez tę władzę w sferę konstytucyjnie chronionych praw lub wolności jednostki, co w konsekwencji prowadzi do stwierdzenia sprzecznego z porządkiem konstytucyjnym naruszenia tych praw lub wolności.

Zasada ochrony praw nabytych nie ma charakteru absolutnego. Jednak zgodnie z wyrokiem TK z 4 stycznia 2000 r., sygn. akt K 18/99, ocena dopuszczalności wyjątków od zasady ochrony praw nabytych wymaga rozważenia na ile oczekiwanie jednostki dotyczące ochrony praw nabytych jest usprawiedliwione, ponieważ zasada ochrony praw nabytych chroni wyłącznie oczekiwania usprawiedliwione i racjonalne.

TK wskazywał, że można mówić o naruszeniu praw nabytych, gdy kwestionowany przepis ma zastosowania wobec osób, które przed jego wejściem w życie nabyły dane prawo na warunkach ustawy uprzednio obowiązującej. Zdaniem Trybunału odstępstwo od zasady nieretroakcji może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy przemawiają za tym ważne powody i gdy wynika ono wyraźnie z ustawy. Cel ustawy w żadnym razie nie uzasadnia zaś przyjęcia wstecznego jej działania.

Wydaje się, że oczekiwanie skarżących co do ochrony praw nabytych jest usprawiedliwione, albowiem ich oczekiwania wydają się racjonalne. Stowarzyszenie poczyniło nakłady na powołanie Komisji, która z uwagi na zmiany ustawowe funkcjonowała jedynie rok, była powołana na 5 lat. Wskutek nowelizacji poniesione nakłady okazały się zbędne, a skarżący ponieśli realną szkodę.

W opinii Stowarzyszenia postawienie wymogu 200 członków w ustawie zmieniającej nie może pozbawiać uprawnień przyznanych już Komisjom Kwalifikacyjnym, gdyż zostały one nabyte przez określony podmiot, w oznaczonym zakresie i na konkretny okres.

Wprowadzając kwestionowany przepis, ustawodawca nie zapewnił odpowiednich rozwiązań przejściowych. Modyfikacja powinna mieć zastosowanie tylko wobec Komisji utworzonych po wejściu w życie nowelizacji. Wobec tego mogło dojść do naruszenia praw nabytych.

Ustawodawca, ingerując w prawa nabyte Komisji, nie umożliwił zainteresowanym dostosowania się do nowej sytuacji, zwłaszcza z uwagi na wprowadzenie krótkiej, 14-dniowej vacatio legis. 

Prawidłowym środkiem, który mógł podjąć prawodawca, było wprowadzenie przepisu przejściowego, zgodnie z którym komisje powołane na podstawie dotychczasowych przepisów mogą działać do końca swoich kadencji lub dostosować się w odpowiednim terminie do nowych regulacji. Nowelizacja nie zawierała jednak takiego przepisu. 

VII.612.48.2021