Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Pierwsze uchylenie samorządowej uchwały anty-LGBT jest już prawomocne
• Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę  kasacyjną  prokuratury,  gminy i Ordo Iuris na unieważnienie w 2020 r. przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie takiej uchwały Rady Gminy w Sernikach (sygn. akt III OSK 4028/21)
• O utrzymanie tego wyroku wnosił Rzecznik Praw Obywatelskich 

28 czerwca 2022 r. NSA rozpatruje kilka pierwszych skarg kasacyjnych na unieważnienie tych uchwał przez wojewódzkie sądy administracyjne po skargach RPO. Sprawę z Sernik badał na rozprawie, a sprawy uchwał rad gmin w Istebnej, Osieku i Klwowie - na  posiedzeniach niejawnych (na razie nie ma informacji o tych rozstrzygnięciach).

W motywach ustnych wyroku ws. uchwały z Sernik NSA wskazał m.in., że WSA w Lublinie zasadnie stwierdził jej nieważność. "Wbrew zarzutom zawartym w skargach kasacyjnych wojewódzki sąd administracyjny prawidłowo uznał, że zaskarżona uchwała ingeruje w godność i życie prywatne tej grupy mieszkańców, które identyfikują się jako osoby LGBT. Niezależnie jakie były intencje radnych, społecznym skutkiem uchwały jest naruszenie godności, czci i dobrego imienia oraz ściśle związanego z tymi dobrami życia prywatnego określonej grupy mieszkańców" - mówiła sędzia.

Zarzuty kasacyjne nie mają usprawiedliwionych podstaw. Nie zachodziła też nieważność postępowania (najpoważniejszym zarzutem kasacyjnym było, że uchwała nie była aktem w sprawie z zakresu administracji publicznej, a tym samym nie było kognicji sądu administracyjnego). NSA potwierdził, że każda uchwała j.s.t. podlega kognicji sądów administracyjnych.

Ponadto sformułowania, jakie zostały użyte w uchwale, świadczą o władczym charakterze aktu. Jego charakter prawny musi być oceniany na podstawie jego treści, a nie intencji radnych (przedstawiciele gminy twierdzili, że ich intencją nie było dyskryminowanie kogokolwiek, ale wyłącznie wyrażenie sprzeciwu wobec "seksualizacji dzieci" i wprowadzaniu do szkół standardów WHO).

NSA wskazał, że akronim LGBT odnosi się do osób, a w treści uchwały nie wyjaśniono, czym dla radnych jest „ideologia LGBT”. Celem działania państwa i władz publicznych jest dobro wspólne i ono wyznacza granicę ingerencji w prawa i wolności jednostek. Władze publiczne są zaś obowiązane do ochrony osób należących do mniejszości. NSA powtórzył też za WSA w Lublinie rozważania na temat ograniczenia prawa do nauki i prawa do nauczania.

Wojewódzkie sądy administracyjne unieważniły dziewięć zaskarżonych przez RPO uchwał tego typu w różnych częściach kraju. Były to uchwały: rad gmin w Istebnej, Klwowie, Sernikach, Osieku, Lipinkach, Niebylcu, a także Rady Powiatu w Tarnowie i Rykach oraz Sejmiku Województwa Lubelskiego. Uwzględniając zarzuty RPO, sądy uznały, że uchwały dotyczyły spraw z zakresu administracji publicznej i zawierały elementy władcze. Uznawały, że ingerują one w prawa i wolności człowieka, a nawet że dyskryminują osoby nieheteronormatywne.

Pod koniec 2019 r. ówczesny RPO Adam Bodnar skierował do pięciu wojewódzkich sądów administracyjnych skargi na wybrane uchwały rad gmin o przeciwdziałaniu „ideologii LGBT”. Rzecznik sprzeciwia się bowiem działaniom organów władzy publicznej, nakierowanym na piętnowanie i wykluczanie osób i grup z życia społecznego, a opartym na uprzedzeniach i stereotypach.

A każdy jest chroniony przed dyskryminacją. Każde nierówne traktowanie ze względu na cechy osobiste (jak m.in. płeć, orientacja seksualna) wymaga reakcji niezależnego organu ds. równego traktowania, jakim jest RPO.

Dlatego Rzecznik wniósł o stwierdzenie nieważności uchwał - wobec sprzeczności z Konstytucją oraz Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. 

Zdaniem RPO uchwały są też sprzeczne z prawem  europejskim. Naruszają bowiem prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolności wypowiedzi oraz zakazu dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową. Ponadto zniechęcają obywateli UE - którzy np. identyfikują się jako osoby LGBT - do przebywania na terenach, gdzie takie uchwały obowiązują.

Potwierdzeniem publicznego charakteru spraw, których dotyczą zaskarżone uchwały, są także działania instytucji Unii Europejskiej. Komisja Europejska, wezwana przez Parlament Europejski, podjęła konkretne środki w celu weryfikacji, czy fundusze UE są wydatkowane zgodnie z horyzontalną zasadą niedyskryminacji w polskich samorządach, które przyjęły uchwały dyskryminujące osoby LGBT. Potem ogłoszono, że sześć polskich miast, które podjęły te uchwały, nie dostanie wsparcia w ramach unijnego partnerstwa (po tym niektóre uchwały zostały wycofane).

XI.505.30.2019