Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Studenci-obywatele polscy kształcący się  w Ukrainie, którzy wracają do kraju, skarżą się na obowiązek okazania na granicy negatywnego testu na  koronawirusa 
• Z obowiązku tego zwolniono zaś uczniów pobierających naukę w Polsce lub w państwie sąsiadującym i ich opiekunów
• W ocenie skarżących tego rodzaju różnicowanie jest nieuzasadnione
• Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje, że odpowiednie rozporządzenie rządu jest niezgodne z Konstytucją i ustawą

Marcin Wiącek prosi ministra zdrowia Adama Niedzielskiego o poprawienie przepisów.

Do RPO wpływają skargi studentów-obywateli Polski, którzy studiują w Ukrainie. Dotyczące one obowiązku okazania funkcjonariuszowi Straży Granicznej negatywnego wyniku testu diagnostycznego wykonanego przed przekroczeniem granicy.

Zgodnie z § 2a ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, do 28 lutego 2022 r. osoba przekraczająca granicę RP -- stanowiącą granicę zewnętrzną  w rozumieniu kodeksu granicznego Schengen -  jest obowiązana okazać funkcjonariuszowi Straży Granicznej negatywny wynik testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 w języku polskim albo w języku angielskim, wykonanego przed przekroczeniem granicy w okresie 24 godzin.

Z obowiązku tego zwolnione są wskazane w rozporządzeniu grupy, w tym uczniowie pobierający naukę w Polsce lub w państwie sąsiadującym i ich opiekunowie.

Z obowiązku wykonania testu nie zostali jednak zwolnieni studenci studiów wyższych kształcących się m.in. na Ukrainie, którzy wracają ze studiów.

Brak wykonania przez nich testu powoduje konieczność odbycia kwarantanny wjazdowej, mimo że zgodnie z § 3 ust. 2 pkt 9 rozporządzenia z kwarantanny tej zwolnieni są m.in. studenci kształcący się w Polsce lub, w przypadku obywateli RP -  w innych państwach1.

W ocenie skarżących zróżnicowanie zasad wjazdu do Polski uczniów i studentów nie znajduje uzasadnienia. Zarówno studenci, jak i uczniowie pobierają naukę poza granicami kraju, ich podróże między miejscem kształcenia a miejscem zamieszkania nie mają charakteru turystycznego, a w przypadku studentów bywają związane z koniecznością odbycia praktyk studenckich. 

Skarżący dostrzegają trudną sytuację epidemiczną i sami podejmują działania o charakterze profilaktycznym, w szczególności poddają się szczepieniom.

RPO: rozporządzenie sprzeczne i z Konstytucją, i z ustawą  

Podstawowym problemem jest, że w § 2a ust. 1 rozporządzenia zobowiązujący do okazania negatywnego wyniku testu ma charakter samoistny. Został on bowiem wydany bez upoważnienia ustawowego oraz jest sprzeczny z normami ustawowymi. 

Rozporządzenie to wydano na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-13 ustawy z 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Żaden  przepis ustawy nie zawiera  umocowania dla Rady Ministrów do uregulowania w rozporządzeniu materii udostępniania SG wyników testów diagnostycznych.

Dlatego § 2a ust. 1 rozporządzenia jest niezgodny nie tylko z treścią tych upoważnień ustawowych. Narusza art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, gdyż nie został wydany na podstawie upoważnienia ustawowego i dla wykonania ustawy.

§ 2a ust. 1 rozporządzenia jest również niezgodny z art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Z ustawy wynika, że osoba przebywająca w Polsce jest obowiązana - na zasadach określonych w ustawie: Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Wojskowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Inspekcji Weterynaryjnej, Inspekcji Ochrony Środowiska, jednostkom, o którym mowa w art. 30 ust. 1, oraz ośrodkom referencyjno-badawczym – do udzielania danych i informacji niezbędnych do nadzoru epidemiologicznego nad zakażeniami i chorobami z zakaźnymi i zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych. Wśród podmiotów, wobec których powstaje ten obowiązek, nie została wymieniona SG. 

W polskim systemie prawnym ujawnianie danych osobowych stanowi materię ustawową. Z art. 51 ust. 1 Konstytucji wynika, że nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji także określa ustawa. Dlatego jakiekolwiek regulacje wprowadzane w tym zakresie rozporządzeniem są niezgodne z art. 51 ust. 1 Konstytucji.

Marcin Wiącek prosi zatem ministra o dostosowanie stanu prawnego do standardu konstytucyjnego.

VII.7033.13.2022