Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniach 7-9 grudnia 2021 r. przedstawiciele Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur: Marcin Kusy – zastępca dyrektora Zespołu i Michał Żłobecki oraz Agnieszka Szmajdzińska z Wydziału Praw Migrantów i Mniejszości Narodowych w Biurze RPO przeprowadzili równoczesne i niezależne wizytacje znajdującego się w obszarze właściwości Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Straży Granicznej Strzeżonego Ośrodka dla Cudzoziemców w Kętrzynie. Aktualnie jest to placówka o profilu rodzinnym. W SOC w Kętrzynie funkcjonuje także jedyny w kraju oddział dla małoletnich cudzoziemców bez opieki. 

Wizytacja KMPT ukierunkowana były na sprawdzenie warunków detencji i traktowania osób pozbawionych wolności przebywających w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców. W szczególnym zainteresowaniu wizytujących pozostawały kwestie dotyczące: warunków bytowych w placówce oraz realizacji tzw. minimalnych gwarancji antytorturowych, w tym m.in.: prawa do informacji, dostępu do opieki zdrowotnej i pomocy prawnej, możliwości złożenia skargi czy kontaktu ze światem zewnętrznym. 

Wizytujący przeprowadzili rozmowy z komendantem Warmińsko-Mazurskiego Oddziału SG oraz jego zastępcą, a także z naczelnikiem strzeżonego ośrodka i dwoma jego zastępcami. Przedstawiciele Krajowego Mechanizmu dokonali oglądu wybranych pomieszczeń, odbyli również rozmowy indywidualne z cudzoziemcami oraz z funkcjonariuszami. W trakcie wizytacji dokonano analizy wybranej dokumentacji dostępnej w ośrodku, sporządzono także dokumentację fotograficzną.

W czasie prowadzonych czynności w placówce przebywało 426 osób. W związku obserwowaną w ostatnich miesiącach dynamiką wzrostu liczby cudzoziemców przekraczających granicę RP w sposób nieuregulowany i kierowanych następnie do strzeżonych ośrodków, pojemność wizytowanej jednostki wzrosła ze 155 do 476 miejsc w czasie wizytacji. Zwiększenie pojemności SOC wymagało zaadaptowania budynku tzw. internatu oraz instalacji czteroosobowych kontenerów mieszkalnych. Plany przewidują dobudowanie 65 kontenerów mieszkalnych, co przełoży się na łącznie 738 miejsc w ośrodku. 

Warunki sanitarno-bytowe w wizytowanej placówce różniły się w zależności od konkretnej jego części: w budynku stanowiącym uprzednio jedyną siedzibę strzeżonego ośrodka warunki materialne wizytujący określili jako dobre. Nowo powstałe lub zaadaptowane części wymagają w ocenie przedstawicieli KMPT poprawy. Zastrzeżenia wzbudził zwłaszcza fakt umieszczenia kontenerów sanitarnych w odległości kilkuset metrów od kontenerów mieszkalnych. Rozumiejąc, że za taki stan rzeczy odpowiadają kwestie techniczne i możliwość przyłączenia sanitariatów do istniejącej sieci kanalizacyjnej wskazać należy, iż przy bardzo niskich temperaturach na zewnątrz rozwiązanie takie może negatywnie wpłynąć na stan zdrowia przebywających tam cudzoziemców, co z kolei generuje dodatkowe obciążenia dla zespołu świadczącego pomoc medyczną w placówce.

Wizytujący dostrzegli także potencjalne zagrożenia związane z niedostateczną liczbą przedstawicieli personelu medycznego w ośrodku. W tym kontekście zauważyć należy zwłaszcza, iż w SOC zatrudniony jest tylko jeden lekarz, specjalista z zakresu okulistyki. Wziąwszy pod uwagę profil placówki i dużą liczbę przebywających tam dzieci, przedstawiciele KMPT zwrócili uwagę na brak lekarza pediatry, który byłby stale dostępny. 

Prowadzący wizytację otrzymali także niepokojące sygnały dotyczące odmów przyjęcia umieszczonych w SOC osób przez zewnętrznych lekarzy specjalistów. Z relacji wynika, że odmowy te miały być podyktowane pochodzeniem pacjentów.

Powyższe wnioski mają charakter wstępny. Dalsze obserwacje i rekomendacje Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, mające na celu poprawę sytuacji osób zatrzymanych i wzmocnienie ich ochrony torturami zostaną przedstawione w późniejszym czasie.