Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Zakończenie roku akademickiego 2020/2021 jest okazją do odpowiedzi na pytanie, jaki był ten rok. To pytanie jest bardzo ważne, ponieważ doświadczaliśmy wielu ograniczeń związanych z pandemią – powiedziała zastępczyni RPO Hanna Machińska w czasie zakończenia roku akademickiego w Wyższej Szkoły Administracji Publicznej  w Ostrołęce.

- Dziś trudno jest oszacować koszt tych zmian. Zadajemy sobie pytanie, czy wprowadzone zmiany w systemie prawa oraz funkcjonowaniu instytucji państwa będą miały charakter nieodwracalny. Zadajemy sobie również pytanie, czy odbudujemy państwo i prawo w czasie po pandemicznym. Jesteśmy bowiem świadkami ogromnych przeobrażeń systemu prawa. Często zmiany te nie mają żadnego związku z pandemią. Ich jednak przyjmowanie wskazuje na próbę wprowadzanie nieuzasadnionych restrykcji, których trwałość nie będzie ograniczała się do czasu pandemii, chociaż w uzasadnieniach przyjmowanych regulacji prawnych mówi się o konieczności walki z COVID-19. Wiele z tych rygorów dotyczy praw obywateli, tych kluczowych praw, takich jak prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych zgromadzeń, dostępu do sądu, wolności słowa, wolności sumienia i religii czy prawa do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej.

My widzimy, że rygory te często przyjmowane są z naruszeniem prawa. Wyjątkowość stanu pandemicznego nie uzasadnia wyjątkowości wprowadzanych zmian, tych które godzą w prawa obywateli i które przyjmowane są bez właściwej podstawy prawnej.

Konstytucja wyraźnie stanowi w art. 31 ust. 3, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanowione tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.

Podkreślić należy, iż ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie wskazywał na uchybienia dotyczące braku podstawy ustawowej w regulacjach odnoszących się do naszych praw, co powoduje, że przyjęte rozporządzenie Rady Ministrów odnoszące się do uczestniczenia lub organizowania pokojowych zgromadzeń, stanowi naruszenie Konstytucji. Pogląd ten w całości potwierdzają sądy administracyjne.

Uczelnia jest tym miejscem, w którym powinna odbywać się swobodna dyskusja  o sprawach publicznych. Uczelnia powinna kształtować samodzielność i odwagę  w wypowiadaniu opinii o sprawach najistotniejszych dla naszego państwa. Dlatego niezwykle ważną wartością jest autonomia uczelni, której broni Rzecznik Praw Obywatelskich w wielu wystąpieniach do władz państwa, zwłaszcza w wystąpieniu  do Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka – mówiła też dr Hanna Machińska.

Zakończyła wystąpienie gratulacjami dla rektora dr. Michała Fajsta, pracowników naukowych i administracyjnych oraz studentów z okazji zakończenia roku akademickiego. Uczelni życzyła dalszych sukcesów na niwie naukowej, dydaktycznej oraz organizacyjnej.