Biuletyn Informacji Publicznej RPO

O aktualnych wyzwaniach polskiego sądownictwa dr Adam Bodnar mówił podczas XXII zebrania delegatów Stowarzyszenia Sędziów Polskich IUSTITIA, które w dniach 31marca – 2 kwietnia odbyło się w Mszczonowie.

Rzecznik wskazał na trzy kluczowe wyzwania: kryzys konstytucyjny; obronę niezależności sądownictwa i niezawisłości sędziów oraz kwestię legitymizacji wymiaru sprawiedliwości w społeczeństwie.

Omawiając problemy wynikające z trwającego kryzysu konstytucyjnego, RPO zauważył, że w niektórych sprawach wnioskodawcy zdecydowali się na wycofanie wniosków złożonych wcześniej do Trybunału Konstytucyjnego, w tym w sprawach dotyczących rozwiązań instytucjonalnych. Zwrócił też uwagę na możliwość stosowania przez sądy tzw. rozproszonej kontroli konstytucyjności. Rzecznik podkreślił przy tym, że sądy nie zastąpią Trybunału Konstytucyjnego - mogą jedynie minimalizować skutki braku rzeczywistej kontroli konstytucyjności. Zaznaczył również, że taka rozproszona kontrola wymaga aktywności uczestników postępowań, a więc adwokatów, radców prawnych, czy organizacji pozarządowych. Ograniczeniem, jest również obciążenie sędziów bieżącą pracą.

Odnosząc się do kwestii niezależności sędziowskiej, Adam Bodnar zawracał uwagę na przepisy projektowanej ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. W opinii RPO budzą one wątpliwości konstytucyjne. Za dobry pomysł uznał natomiast rozwiązania wskazane w projekcie przygotowanym przez sam KRS. Rzecznik mówił też o przypadkach cofania delegacji indywidualnym sędziom (nawet kosztem przewlekłości w prowadzonych przez nich sprawach).

Zdaniem RPO bardzo ważna jest współpraca środowiska sędziowskiego z innymi zawodami prawniczymi, a także współpraca międzynarodowa (ENCJ, spotkania bilateralne). Sędziowie nie powinni jednak zapominać o konieczności wsłuchiwania się w głos społeczeństwa.

- Czy sądy przeżywające trudności należy leczyć za pomocą terapii, która pozbawi je kręgosłupa niezależności? – pytał uczestników spotkania Adam Bodnar.

W opinii RPO nie można uciekać od problemów wymiaru sprawiedliwości. Należy za to deklarować gotowość i wolę ich naprawienia. – Nie można łamać tego kręgosłupa niezależności, bo wtedy obywatele pozostaną bez ochrony prawnej – podkreślał Adam Bodnar.

Rzecznik proponował, by sędziowie skupili się na komunikacji z obywatelami. Zauważył, że warto przygotować materiały, które obalą mity na temat sądownictwa. – Warto też mówić o dobrych stronach funkcjonowania sądów i promować sukcesy – mówił RPO.

Adam Bodnar zauważył, że w Polsce brakuje pogłębionej debaty na różne tematy, w tym także na temat sądownictwa. - Warto poszukiwać uwagi i zainteresowania społeczeństwa, rozmawiać o problemach, ale także o tym dlaczego niezależność jest potrzebna. Nie można się bać krytyki – podkreślał rzecznik. Jako przykład podał spotkania regionalne RPO i debaty organizowane przez Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur. Wskazywał również na konieczność poszukiwania nowych metod komunikacji i sposobów dotarcia do społeczeństwa.