Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje skargi dotyczące przepisu art. 69b ustawy – Prawo o adwokaturze, który przewiduje wygaśnięcie uprawnienia do złożenia wniosku o wpis na listę adwokatów po upływie 10 lat od uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu adwokackiego. Przyjęte rozwiązanie nie uwzględnia innych okoliczności istniejących po stronie wnioskującego o wpis, takich jak zatrudnienie na stanowisku wymagającym kwalifikacji na poziomie stwierdzonym wynikiem tego egzaminu. Zdaniem skarżących kwestionowana regulacja prowadzi do wygaśnięcia uprawnień do wykonywania zawodu adwokata, ograniczając w sposób nieuzasadniony konstytucyjne prawo dostępu do zawodu oraz zasadę demokratycznego państwa prawnego. Rzecznik podkreślił w wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości, że zgodnie z obowiązującymi wcześniej przepisami osoba, która spełniła ustawowe wymagania do uzyskania wpisu na listę adwokatów, uzyskiwała to uprawnienie bezterminowo.

Kwestionowana w skargach do Rzecznika regulacja - wprowadzona w wyniku nowelizacji Prawa o adwokaturze z dnia 26 czerwca 2014 r. - dotyczy wszystkich osób, które kiedykolwiek uzyskały uprawnienie do złożenia wniosku o wpis na listę adwokatów. W konsekwencji pozbawia ona nabytego już i nieograniczonego w czasie uprawnienia do złożenia wniosku o wpis na listę adwokatów osoby, które uprawnienie to uzyskały przed wejściem w życie nowelizacji ustawy.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego odstępstwa od zasady ochrony praw nabytych są dopuszczalne tylko w szczególnych sytuacjach. W ocenie Rzecznika wprowadzone ograniczenie nie ma wystarczającego uzasadnienia. Na pewno nie jest nim stwierdzenie, że nowa regulacja ma zapewnić prawidłowe funkcjonowanie mechanizmu powrotu do wykonywania zawodu.

Zawód adwokata należy do zawodów zaufania publicznego. Dlatego ustawodawca powinien wprowadzić szereg ograniczeń w możliwości jego wykonywania, właśnie z uwagi na interes publiczny. Nie może to jednak stanowić podstawy do stanowienia prawa, które powoduje automatyczne wygaśnięcie uprawnień do wykonywania zawodu. Stosowanie art. 69b Prawa o adwokaturze może znaleźć uzasadnienie do osób, które po uzyskaniu pozytywnego wyniku egzaminu adwokackiego nie podejmowały w okresie dziesięciu lat czynności związanych z wykorzystaniem wiedzy prawniczej. Trudno jednak uznać za słuszne stosowanie tego przepisu wobec osób, które zadania takie wykonywały.

Jak zauważa Rzecznik, kwestionowane rozwiązanie jedynie pozornie wyłącza możliwość uzyskania prawa do wykonywania zawodu adwokata przez osoby, które trwale nie wykonywały czynności związanych z wykorzystaniem wiedzy prawniczej. Dla zachowania uprawnień wynikających ze zdanego egzaminu adwokackiego wystarczające jest bowiem uzyskanie wpisu na listę adwokatów. Przepis art. 69b Prawa o adwokaturze nie różnicuje, na jaką listę należy dokonać wpisu. Możliwe jest więc uzyskanie wpisu na listę adwokatów niewykonujących zawodu. Oznacza to, że osoba wpisana na listę adwokatów niewykonujących zawodu, mimo że nie wykonuje czynności adwokackich, a tylko uiszcza składkę korporacyjną, nie traci uprawnień do wykonywania zawodu adwokata. Inna osoba zaś, mimo że wykonywała czynności wymagające wykorzystania wiedzy prawniczej, traci takie uprawnienia po 10 latach od uzyskania pozytywnego wyniku egzaminu adwokackiego.