Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Pracownicy Biura RPO przeprowadzili kontrolę w Aresztach Śledczych w Bydgoszczy i Łodzi oraz w Zakładzie Karnym w Płocku. Przedmiotem zainteresowania były zalecenia penitencjarno-ochronne wydawane w oparciu o ustawę z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej. Cześć z zapisów umożliwiała prawidłowy przebieg wykonywania kary i tymczasowego aresztowania oraz zapewniała utrzymanie porządku w jednostce penitencjarnej, ale niektóre wiązały się z ograniczeniem praw osób pozbawionych wolności. Chodziło tu głównie o przeprowadzanie wizyt lekarskich w obecności funkcjonariuszy SW i prewencyjne zakładanie kajdanek.

Pierwsze z zaleceń było realizowane z naruszeniem prawa, gdyż osadzonym, którzy nie zostali zakwalifikowani do grupy tzw. niebezpiecznych, świadczenia zdrowotne mogą być udzielane w obecności funkcjonariusza wyłącznie na wniosek personelu medycznego. Natomiast drugie jest zgodne z prawem, gdy są spełnione warunki zawarte w ustawie o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Przepis ten mówi, że kajdanek można użyć zapobiegawczo, by uniemożliwić osadzonemu ucieczkę lub gdy więzień stanowi zagrożenie dla siebie lub innych. W analizowanych przykładach często jednak wzmożone środki bezpieczeństwa stosowano bez żadnego uzasadnienia. Przy niektórych zaleceniach penitencjarno-ochronnych powoływano się na rodzaj popełnionego przez osadzonego przestępstwa lub nieregulaminowe zachowanie. Z kolei wobec skazanych za przestępstwo popełnione w zorganizowanej grupie przestępczej administracje zakładów penitencjarnych wydawały decyzje o wdrożeniu ograniczeń przewidzianych na mocy prawa dla osadzonych niebezpiecznych, ponieważ przepisy nie określały warunków odbywania kary dla takich więźniów. Rzecznik powołał się na wyroki w trzech sprawach rozpatrywanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, by wykazać, że automatyczne stosowanie wobec wszystkich więźniów reżimu przewidzianego dla osadzonych niebezpiecznych nie ma uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawa i prowadzi do naruszenia zakazu nieludzkiego i poniżającego traktowania. Zwiększa też dolegliwość odbywanej kary pozbawienia wolności, która wiąże się z przebywaniem w warunkach odosobnienia.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się z prośbą o zajęcie stanowiska w tej sprawie i poinformowanie o podjętych działaniach.

IX.517.1227.2016