Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownikom zatrudnionym za granicą u polskich pracodawców w oderwaniu od faktycznie uzyskanych przychodów są niekonstytucyjne.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 października br., w sprawie SK 9/14, po rozpoznaniu skargi konstytucyjnej z udziałem Rzecznika Praw Obywatelskich orzekł o niekonstytucyjności stosowanej przez ZUS i aprobowanej w orzecznictwie sądów powszechnych praktyki ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownikom zatrudnionym za granicą u polskich pracodawców w oderwaniu od faktycznie uzyskiwanego przychodu.

Problem powstał na tle stosowania przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek. Niekonstytucyjna praktyka polegała na podwyższaniu do kwoty przeciętnego wynagrodzenia przychodu pracownika stanowiącego podstawę wymiaru składki w sytuacji, w której przychód pracownika zatrudnionego za granicą u polskiego pracodawcy - po odliczeniu równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych w sferze budżetowej - był niższy od tej kwoty. Trybunał Konstytucyjnego stwierdził, że taka praktyka ustalania podstawy wymiaru składek jest niezgodna z art. 92 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej. Tymczasem upoważnienie dotyczyło wyłączenia z podstawy wymiaru składek niektórych rodzajów przychodów i nie dawało podstaw do ustalania minimalnej podstawy wymiaru na poziomie kwoty przeciętnego wynagrodzenia pracownikowi zatrudnionemu za granicą u polskiego pracodawcy.

Komentarz Lesława Nawackiego – Dyrektora Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Biurze RPO:

Wyrok ma znaczenie dla ponad 300 tys. pracowników zatrudnionych przez polskich pracodawców za granicą. Stawia tamę niedopuszczalnej praktyce obciążania pracowników i pracodawców kosztami podwyższonej składki, stanowiącej przecież ingerencję w konstytucyjnie chronioną sferę prawa własności. Trybunał podzielił prezentowane przez Rzecznika stanowisko, że taka ingerencja nie znajduje podstaw w ustawie, ponieważ wynika z przepisów rozporządzenia wydanych z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego. Wyrok ma charakter zakresowy. Termin utraty mocy obowiązującej § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia w zaskarżonym zakresie został odroczony przez Trybunał o dwanaście miesięcy. Rzecznik będzie podejmował starania o niezwłoczne podjęcie działań prawodawczych w tym zakresie.