Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 13 października 2015 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok dotyczący wysokości opłaty egzekucyjnej w sytuacji, gdy dłużnik dobrowolnie opróżnił lokal – czyli gdy wyrok eksmisyjny został przez dłużnika wykonany na skutek samego wezwania komornika, bez potrzeby stosowania przymusu egzekucyjnego. Rzecznik Praw Obywatelskich kilkakrotnie występował do Ministra Sprawiedliwości  (sprawa: RPO-656704/10) z prośbą o taką regulację opłaty egzekucyjnej, która zachęcałaby dłużnika do dobrowolnego spełnienia świadczenia (samodzielnego opuszczenia lokalu) – jednak pomimo akceptacji stanowiska RPO, przez Ministra, zmiany legislacyjne nie zostały przeprowadzone.

W świetle dotychczasowego brzmienia art. 51 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji,  opłata egzekucyjna za opróżnienie lokalu jest stała – i niezależna od tego, czy dłużnik dobrowolnie opróżnił lokal, czy też czynność ta została dokonana przez komornika. Obecnie opłata ta wynosi około 1323 zł (40% przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzednim), przy czym pobierana jest od każdego pomieszczenia (pokoju) podlegającego opróżnieniu.

Sztywny charakter dotychczas obowiązujących opłat egzekucyjnych prowadził do sytuacji, które mogą stać w sprzeczności z poczuciem sprawiedliwości; Barbara Błońska z Zespołu Prawa Cywilnego BRPO ilustruje ten problem przykładem sprawy badanej przez Rzecznika: po wezwaniu przez komornika przedsiębiorca opuścił i opróżnił dobrowolnie i na własny koszt lokal użytkowy, składający się z wielu izb. Pomimo samodzielnego wykonania obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego, został on obciążony opłatą egzekucyjną w wysokości prawie 40 000 zł. W tym wypadku wysokość opłaty egzekucyjnej wyznaczona została – zgodnie ze wskazaniem ustawowym – wyłącznie przez liczbę izb podlegających opróżnieniu, bez uwzględnienia realnego nakładu pracy komornika i postawy dłużnika.

W omawianym wyroku Trybunał przypomniał, że konstytucyjna zasada równości zakłada nie tylko równe traktowanie podmiotów podobnych, ale także różne traktowanie podmiotów różnych, tj. podmiotów, które nie posiadają wspólnej cechy istotnej. Nie powinien być traktowany w taki sam sposób ten dłużnik, który podporządkowuje się poleceniom komornika i ta osoba, wobec której należy stosować przymus egzekucyjny.

Opłata stała pozostaje także w rażącej dysproporcji do nakładu pracy komornika. W przypadku dobrowolnego opuszczenia lokalu mieszkalnego przez dłużnika komornik unika m.in. konieczności przymusowego otwarcia lokalu, usuwania oporu dłużnika oraz jego domowników i wymaganej w związku z tym asysty Policji, opisu i usuwania ruchomości znajdujących się w lokalu, a mimo to ma prawo pobrania opłaty w wysokości, która przysługuje w przypadku przymusowego wprowadzenia wierzyciela do lokalu, co wiąże się z niewspółmiernie różnym nakładem pracy komornika.

Z tych względów Trybunał orzekł, że art. 51 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji jest niezgodny z art.  64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji RP.