Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Kwestionowane we wniosku przepisy ustawy o referendum ogólnokrajowym i ustawy o referendum lokalnym normują wnoszenie środków prawnych w kampaniach referendalnych. Jeżeli bowiem plakaty, ulotki, hasła lub inne formy prowadzonej kampanii referendalnej dotyczące referendum ogólnokrajowego lub referendum lokalnego zawierają dane lub informacje nieprawdziwe, uprawniony podmiot może wystąpić do sądu okręgowego z odpowiednim wnioskiem o wydanie orzeczenia. Na postanowienie sądu okręgowego służy zażalenie do sądu apelacyjnego. Postanowienie sądu apelacyjnego podlega natychmiastowemu wykonaniu i nie przysługuje na to orzeczenie żaden środek zaskarżenia.

Wątpliwości natury konstytucyjnej budzi uniemożliwienie wznowienia postępowania na gruncie przepisów będących przedmiotem wniosku. Skarga o wznowienie postępowania jest środkiem prawnym, który służy eliminacji najpoważniejszych wadliwości związanych z zakończonym postępowaniem. Przyjęcie szczególnego modelu postępowania na gruncie ustaw referendalnych, w tym skrócenie czasu, w jakim sąd musi rozpoznać wniosek, a następnie zażalenie, może prowadzić do sytuacji, w których orzeczenie sądu nie będzie odpowiadało prawdzie materialnej. W ocenie Rzecznika rozwiązania przyjęte przez ustawodawcę na gruncie zaskarżonych przepisów, w zakresie w jakim wyłączają możliwość skorzystania ze skargi o wznowienie postępowania, należy ocenić jako arbitralne i konstytucyjnie niedopuszczalne. Wykluczenie w pewnych okolicznościach możliwości uzyskania rozstrzygnięcia, które byłoby zgodne z zasadami sprawiedliwości oraz prawdy materialnej, trzeba uznać za naruszenie przez ustawodawcę gwarancji związanej z prawem do sądu, w zakresie w jakim ustawodawca nie zapewnił odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej oraz zamknął drogę sądową dochodzenia naruszonych praw.