Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Odmienność płci nie jest konieczna do uznania, że dwie osoby pozostają we wspólnym pożyciu - uznał Sąd Najwyższy. Chodziło o rozstrzygnięcie rozbieżności w orzeczeniach sądów odnośnie do m.in. prawa do odmowy zeznań wobec oskarżonej osoby najbliższej w przypadkach, gdy chodzi o partnerów tej samej płci.

Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań lub odmówić odpowiedzi na pytanie. Według Kodeksu karnego za osobę najbliższą uważany jest: "małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu".

Jak wskazał w uzasadnieniu uchwały SN, przepis Kodeksu mówiący o osobach pozostających we wspólnym pożyciu nie zawiera żadnego innego warunku dookreślającego wspólne pożycie - np. różnicy płci. Zatem system ochrony prawnej nie może być różnicowany w odniesieniu do płci partnerów.

Komentarz Anny Błaszczak, Dyrektora Zespołu ds. Równego Traktowania w Biurze RPO:

Sąd Najwyższy zauważył, że trwałe związki faktyczne osób tej samej płci są faktem społecznym, a praktyka orzecznicza nie może tych faktów ignorować. Należy zgodzić się z Pierwszą Prezes Sądu Najwyższego, że sfera intymna człowieka wiąże się ściśle z prawem do prywatności i osobiste wybory każdej jednostki w tym zakresie nie mogą być oceniane przez organy państwa. Definicja “osoby pozostającej we wspólnym pożyciu”, a w konsekwencji “osoby najbliższej” ma istotne znaczenie nie tylko dla określenia uprawnień procesowych świadka, ale także w zakresie np. definiowania groźby bezprawnej, osób uprawnionych do otrzymania nawiązki, wykonywania praw zmarłego pokrzywdzonego, czy też uprawnień wynikających z ustawy o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka. Uchwała Sądu Najwyższego powinna również przyczynić się do jednolitego rozumienia pojęcia “osoby najbliższej” w szerszym kontekście systemowym oraz interpretacji przepisów innych dziedzin prawa.