Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Warsztaty o znaczeniu kręgów wsparcia w procesie usamodzielniania dzieci i młodzieży w pieczy zastępczej odbyły się 28 maja w Gdańsku. Organizatorami spotkania byli: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Polskie Stowarzyszenie Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI) – Koło w Gdańsku oraz Koalicja na rzecz Rodzinnej Opieki Zastępczej. Partnerem spotkania było Centrum Dolna Brama – miejsce spotkań dla organizacji pozarządowych.

- W imieniu Rzecznika Praw Obywatelskich spotkanie otworzył Krzysztof Szerkus, Pełnomocnik Terenowy Rzecznika Praw Obywatelskich w Gdańsku.

- PSONI opracowało i przetestowało model Kręgów Wsparcia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Spotykamy się dzisiaj, aby zastanowić się, jak ten model zastosować w organizacji pieczy zastępczej. Zależy nam, aby model ten wspierał proces usamodzielniania się młodych osób, także z niepełnosprawnościami - powiedziała na wstępie Katarzyna Świeczkowska, wiceprzewodnicząca Zarządu PSONI Koło w Gdańsku. – Dziękuję Państwu za liczną obecność i otwartość na dzielenie się wiedzą. Cieszę się, że są z nami przedstawiciele rodzin zastępczych, organizatorów pieczy, placówek, organizacji społecznych i liczne grono ekspertek z Biura RPO.

Warsztaty skupiły się wokół trzech celów:

- dostosowanie modelu Kręgów Wsparcia do potrzeb dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami, które rozpoczynają proces usamodzielniania;

- identyfikacja głównych barier w procesie wdrażania modelu Kręgów Wsparcia w organizacji pieczy zastępczej

- przygotowanie pilotażu modelu Kręgów Wsparcia dla kilkorga dzieci z rodzinnej oraz instytucjonalnej pieczy zastępczej na terenie Trójmiasta.

Spotkania lokalne

Warsztaty poprzedziły trzy krótkie wystąpienia. Monika Wiszyńska-Rakowska, Pełnomocniczka RPO ds. praw osób z niepełnosprawnościami opowiedziała o idei spotkań lokalnych dotyczących przeciwdziałania przemocy organizowanych w różnych miastach przez Biuro RPO wspólnie z partnerami społecznymi. Pełnomocniczka podkreśliła, że każde ze spotkań skupiło się wokół innego tematu. - W Łodzi rozmawialiśmy o współpracy różnych podmiotów na rzecz, przeciwdziałaniu przemocy  wobec osób z niepełnosprawnościami. W Białymstoku skupiliśmy się na przemocy ekonomicznej,  w Pruszkowie rozmawialiśmy o roli Ośrodków  Interwencji Kryzysowej, a w Przemyślu o trudnościach w stosowaniu procedury „Niebieskie karty”.

- Dziś w Gdańsku mówimy o dzieciach i osobach młodych w pieczy zastępczej. To jedna z grup, która wymaga szerszego spojrzenia, poprawy systemu, adekwatnego wsparcia – mówiła Pełnomocniczka RPO ds. Osób z Niepełnosprawnościami. – Dzieci w pieczy są szczególnie zagrożone zaniedbaniem, to też jest forma przemocy – kontynuowała.

Przemoc wpływa na zdrowie dzieci

Anna Krawczak z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę przedstawiła skalę krzywdzenia dzieci w Polsce na podstawie badania ogólnopolskiego przeprowadzonego w 2023 r. przez reprezentowaną przez siebie organizację. Wskazała na to, że problem przemocy, szczególnie cyberprzemocy, stał się powszechny – 79% dzieci doświadczyło co najmniej jednej z form przemocy, a 27% respondentów badania doświadczyło przemocy w minimum trzech jej rodzajach.

Zjawisko przemocy negatywnie wpływa na zdrowie i rozwijanie się mózgu dzieci i młodzieży. W efekcie osoby te w dorosłym życiu są kilkukrotnie bardz/iej narażone na nowotwory, choroby autoimmunologiczne czy pogorszenie zdrowia psychicznego. Im wcześniej zareagujemy i dziecko otrzyma potrzebne wsparcie, tym większa szansa na ograniczenie negatywnych skutków.
- Ważna jest profilaktyka rozumiana jako utrzymanie stabilności więzi dziecka, a nie destabilizacja, przenoszenie dzieci i wyrywanie ich ze środowiska lokalnego.  To nie pozostaje bez znaczenia, to ma wpływ na ich późniejsze zdrowie i życie – podkreślała Anna Krawczak.

Niezależne życie to droga

Beata Potocka, Przewodnicząca Zarządu Koalicji na rzecz Rodzinnej Opieki Zastępczej podzieliła się osobistą perspektywą prowadzenia rodzinnego domu dziecka i wspierania swoich dzieci z niepełnosprawnościami w usamodzielnieniu. Przewodnicząca Koalicji zwróciła szczególną uwagę na podmiotowość dzieci i wychowywanie do niezależnego życia:

- To bardzo ważne, by dziecko rozpoczęło proces usamodzielnienia od razu gdy przychodzi do rodziny zastępczej. My jako rodzice podejmujemy to ryzyko, by osoby nieletnie z niepełnosprawnością mogły doświadczyć samodzielności, np. wspieramy dziecko, aby zostało na chwilę same w domu, aby poszło samo na autobus. Aby  wspierać niezależne życie, musimy rozpocząć  ten proces już dzisiaj – mówiła Beata Potocka.

- W Gdyni jako dobrą praktykę mamy zawodowych opiekunów usamodzielnienia. – To ważne wsparcie dla rodziców zastępczych, którzy mierzą się z pytaniem: Co stanie się z dzieckiem po śmierci opiekuna?

- Wyborem nie jest DPS. Jaką mam drogę? Niezależne życie to droga, do której zmierzamy. Naszą rodzicielską rolą jest umożliwienie dzieciom odnalezienia ich własnej drogi i wspieranie w podążaniu nią – zakończyła Beata Potocka.

Kręgi wsparcia dla dzieci w pieczy zastępczej 

Warsztaty pn. „Rola kręgów wsparcia w organizacji pieczy zastępczej nad dziećmi i młodzieżą. Jak przełamać systemowe deficyty w procesie usamodzielniania dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami?” poprowadziła Joanna Luberadzka-Gruca z Koalicji na rzecz Rodzinnej Opieki Zastępczej.

Pracując w grupach, uczestnicy dyskutowali o szansach i wyzwaniach w organizacji pieczy zastępczej, spisali pomysły na wymarzony proces usamodzielnienia. Zastanawiali się nad tym, jak w praktyce wdrażać model kręgów wsparcia w pieczy zastępczej.

W trakcie warsztatów Katarzyna Świeczkowska z PSONI zaprezentowała Model Kręgów Wsparcia www.kregiwsparcia.pl . Model czerpie z doświadczeń kanadyjskiej organizacji utworzonej przez rodziców dzieci z niepełnosprawnościami - Planned Lifetime Advocacy Network (www.plan.ca) Opiera się na podmiotowym podejściu do osób z niepełnosprawnościami, na prawach człowieka, w tym na Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Kręgi wsparcia podkreślają rolę osób z niepełnosprawnościami (i nie tylko), ich rodzin i społeczności w podnoszeniu jakości życia, procesie usamodzielniania, planowania bezpiecznej przyszłości osoby będącej w centrum kręgu. Liczne przykłady pozytywnej zmiany w życiu osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin w Polsce motywują do rozwijania tego modelu.

Porady prawne

W czasie warsztatów prawniczki z Biura Terenowego RPO w Gdańsku: Paulina Boruczkowska-Bałuta i Anna Chmielecka udzielały indywidualnych i bezpłatnych konsultacji prawnych.

Warsztaty w Gdańsku są częścią cyklu spotkań lokalnych organizowanych w różnych miastach przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich wspólnie z partnerami społecznymi działającymi w obszarze przeciwdziałania przemocy i wsparcia osób z niepełnosprawnościami.

Wizyty studyjne

W przeddzień warsztatów pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich uczestniczyli w wizycie studyjnej nastawionej na poznanie dobrych praktyk i innowacji wypracowanych w Gdańsku i Gdyni.  Temat niezależnego życia osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi, realizowanego w wielozadaniowych placówkach PSONI w Gdańsku przedstawiła prezes Koła, Katarzyna Świeczkowska wraz z Moniką Zagórską.

Spotkanie z Gdańską Fundacją Innowacji Społecznej dotyczyło mechanizmów wsparcia w procesie usamodzielniania dzieci i młodzieży, wychowywanych w domach dla dzieci przy wsparciu Fundacji. Fundacja stworzyła unikatowy w skali kraju program usamodzielniania, oparty o podmiotowość i etos pracy.  O metodach budowania kompetencji społeczno-zawodowych wychowanków opowiedzieli twórcy Fundacji:  Piotr Wróblewski i Marianna Sitek-Wróblewska. Przedstawili działania dwóch firm społecznych Fundacji, w których kompetencje zdobywają wychowankowie: Kawiarni Kuźnia i Hotelu So Stay*** w Gdańsku.

Pracownicy Biura RPO zostali zaproszeni do Rodzinnego Domu Dziecka prowadzonego w Gdyni przez Beatę Potocką. Wspólnie z rodziną Pani Potockiej i byłym wiceprezydentem Gdyni ds. innowacji Michałem Guciem rozmawiali o dobrych praktykach i barierach systemowych w organizacji pieczy zastępczej.