Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Dzieci z niepełnosprawnościami należy traktować priorytetowo w planowaniu i zapewnianiu ochrony socjalnej, opieki zdrowotnej i edukacji. A ich kształcenie wymaga właściwej organizacji nauki i metod pracy
• Należy podjąć działania na rzecz uczniów z niepełnosprawnościami, którzy przybyli z Ukrainy i wymagają wsparcia w procesie edukacji – pisze ZRPO Valeri Vachev do ministra Przemysława Czarnka i zwraca uwagę na ich indywidualne potrzeby
• W szkołach potrzebni są specjaliści - psychologowie, terapeuci - znający j. ukraiński. Trzeba też wprowadzić szybką ścieżkę weryfikacji ukraińskich orzeczeń o niepełnosprawności

W związku z trwającym konfliktem zbrojnym na Ukrainie do Polski przybywają również uczniowie z niepełnosprawnościami, którzy wymagają wsparcia w edukacji. Na ich indywidualne potrzeby zwraca uwagę zastępca RPO Valeri Vachev w wystąpieniu skierowanym do ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka.

Podkreśla w nim, że dzieci z niepełnosprawnościami powinny być traktowane priorytetowo w planowaniu i zapewnianiu ochrony socjalnej, opieki zdrowotnej i edukacji. Należy brać pod uwagę ich specyficzne potrzeby w zakresie dostępności i dodatkowego wsparcia.

Komunikat MEiN dla opiekunów dzieci z niepełnosprawnościami

Ministerstwo Edukacji i Nauki przygotowało komunikat dla rodziców lub osób sprawujących bieżącą pieczę nad dziećmi z Ukrainy ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz dyrektorów polskich jednostek systemu oświaty.

Wskazano w nim, że uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mogą korzystać z pomocy psychologiczno-pedagogicznej w polskich przedszkolach i szkołach niezależnie od tego, czy posiadają dodatkowe dokumenty potwierdzające ich specjalne potrzeby. Opisano m.in, do kogo należy się zwrócić w celu uzyskania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. 

Co istotne, w komunikacie zwrócono uwagę na sytuację rodziców nie posiadających niezbędnej dokumentacji medycznej. W takich przypadkach zadaniem lekarza orzecznika, powinno być rozstrzygnięcie kwestii medycznych związanych z wydaniem orzeczenia.

Słusznym kierunkiem jest również uwzględnianie w orzeczeniach o potrzebie kształcenia specjalnego odmienności językowej i kulturowej dzieci, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do nauki.

Dalsze działania na rzecz uczniów z niepełnosprawnościami

Valeri Vachev zwraca jednak uwagę na potrzebę podjęcia dalszych działań na rzecz uczniów z niepełnosprawnościami, którzy przybyli z Ukrainy. Ich kształcenie wymaga przy tym właściwej organizacji nauki i metod pracy. Wskazuje na to zarówno Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, jak i prawo oświatowe.

Realizacja prawa do edukacji osób z niepełnosprawnościami powinna się odbywać poprzez system edukacji włączającej na wszystkich poziomach, dla wszystkich uczniów, w tym osób z niepełnosprawnościami, bez dyskryminacji i na zasadzie równości z innymi osobami. Indywidualne spojrzenie i traktowanie każdego dziecka jest gwarancją zapewnienia skutecznego dostępu do edukacji oraz rozwoju każdego dziecka.

Natomiast program wychowania przedszkolnego i program nauczania dla uczniów objętych kształceniem specjalnym powinien być dostosowany do ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz jego możliwości psychofizycznych.

Potrzebni są specjaliści znający j. ukaiński

W opracowaniu przygotowanym przez przedstawicieli samorządów w formie białej księgi pn. „Wyzwania systemowego wsparcia uchodźców na poziomie lokalnym i krajowym” autorzy zwracają uwagę m.in. na potrzebę zatrudnienia ze środków budżetu państwa specjalistów ukraińskojęzycznych w poradniach, szkołach i przedszkolach, pracujących w parze z polskim pedagogiem lub psychologiem.

Potrzeba ta nie ogranicza się do nauczyciela wspierającego posługującego się językiem ukraińskim, ale obejmuje również innych specjalistów, takich jak np. psychologów, terapeutów, rehabilitantów, logopedów.

Procedury i warunki przyjmowania takich specjalistów, którzy porozumiewają się po ukraińsku, muszą zostać uproszczone, tak aby zapewnić każdemu uczniowi dostęp do edukacji włączającej.

Szybka ścieżka weryfikacji ukraińskich orzeczeń o niepełnosprawności

W rekomendacjach samorządów znalazł się również postulat wprowadzenia szybkiej ścieżki weryfikacji ukraińskich orzeczeń dotyczących niepełnosprawności.

Część rodziców przywiozła z Ukrainy dokumenty potwierdzające niepełnosprawność dzieci, inni z kolei przekazują jedynie informacje o trudnościach i potrzebach dziecka. Dlatego należy też również wzmocnić potencjał poradni psychologiczno-pedagogicznych i zatrudnić dodatkowych specjalistów posługujących się językiem ukraińskim bądź rosyjskim.

W związku z tym Rzecznik prosi Ministra Edukacji o informacje, jakie są podejmowane aktualnie inicjatywy na rzecz wsparcia uczniów z niepełnosprawnościami przybyłych do Polski na skutek konfliktu zbrojnego na terenie Ukrainy. 

W wystąpieniu pyta się również, czy resort edukacji analizował różnice w kształceniu uczniów ze specjalnymi potrzebami w Polsce i w Ukrainie oraz jakie działania zostały podjęte w związku ze stwierdzonymi różnicami.

XI.811.1.2022