Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Kontrola w areszcie na stołecznym Grochowie we wrześniu 2019 r. ujawniła problem dużej liczby nadgodzin (średnio 357 na funkcjonariusza, w sumie 46 166) oraz wakatów. RPO interweniował u Dyrektora Generalnego SW
• Biuro DG SW w oświadczeniu stwierdziło wówczas, że raport RPO jest nierzetelny. Odpowiedzi na niego jednak nie udzielono
• W styczniu 2020 r. RPO wizytował Zakład Karny w Nowogardzie. Funkcjonariusze wskazywali na podobne problemy (średnio 486 nadgodzin na funkcjonariusza, w sumie przeszło 110 000)
• Teraz SW zapewnia o wypłacaniu funkcjonariuszom rekompensaty pieniężnej za nadgodziny. Niełatwo jest zaś odebrać za nie wolne dni, bo wtedy jeszcze więcej pracy mają ich koledzy

Gdy funkcjonariusz wnosi o odbiór godzin, nie ma możliwości, by mu na to zezwolić wobec braku odpowiedniej liczby funkcjonariuszy, pozwalających na zapewnienie ciągłości służby. Każda dodatkowa absencja funkcjonariusza powoduje, że pozostali funkcjonariusze pełnią służbę kosztem prawa do odpoczynku. W warunkach stałego niedoboru kadr normą staje się pełnienie służby w zwiększonym wymiarze czasu. A jeżeli wyjątek staje się regułą, to w stanie realnego zagrożenia prawidłowa realizacja podstawowych zadań Służby Więziennej może zostać zagrożona.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się w marcu 2020 r. do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. Wskazywał na niezbędne działania systemowe, które mogłyby być oparte także na wskazówkach przekazywanych Rzecznikowi przez samych zainteresowanych.

Odpowiedź SW

RPO odpowiedział 20 kwietnia zastępca DG SW płk Andrzej Leńczuk.

W zakresie uwag podniesionych w wystąpieniu Rzecznika Praw Obywatelskich do Dyrektora Generalnego SW przeprowadzono kontrolę doraźną w Areszcie Śledczym Grochów. W jej wyniku Dyrektor Generalny SW zalecił podległym jednostkom intensywne działania promocyjne na rzecz podjęcia służby w Służbie Więziennej (w tym AŚ Grochów).

Dyrektor AŚ Grochów otrzymał także zalecenia dotyczące modernizacji i remontów pomieszczeń, także tych zmierzających do poprawy warunków BHP służby funkcjonariuszy. Zakończenie budowy szpitala przy Areszcie Śledczym w Radomiu - do którego mają być kierowani osadzeni - planowane jest w 2020 r. (problem powstał w związku z likwidacją Aresztu Śledczego Warszawa-Mokotów przy ul. Rakowieckiej, gdzie poprzednio był szpital, a obecnie utworzono Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL). 

W kontekście wizytacji Zakładu Karnego w Nowogardzie Zastępca Dyrektora Generalnego SW wyjaśnił, że Zakład Karny w Nowogardzie wraz z Oddziałem Zewnętrznym w Płotach jest największą jednostką okręgu szczecińskiego, co wiąże się z dużą liczbą i różnorodnością zadań. Stan nadgodzin w jednostce na 31 grudnia 2019 r. wynosił 114 711. Stan nadgodzin zmniejszył się - na 31 marca 2020 r. wynosił 93 851. Spadek godzin ponadnormatywnych wynika z wypłaconej 20 marca  rekompensaty za ponad 20 tys. nadgodzin. W celu ograniczenia wzrostu liczby nadgodzin OISW w Szczecnie podejmował wiele czynności organizacyjnych, kadrowych, szkoleniowych oraz finansowych.

Zgodnie wytycznymi za nadgodziny wypracowane od 1 lipca 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. funkcjonariuszowi zostanie wypłacona rekompensata pieniężna, najpóźniej do końca marca 2020 r., o ile do 10 stycznia 2020 r. funkcjonariusz nie wystąpił z wnioskiem o udzielenie czasu wolnego od służby w tym samym wymiarze.

W jednostce występuje także problem wakatów. Taki stan rzeczy w dużej mierze utrudnia zapewnienie prawidłowego toku służby oraz wypełnianie zadań, a tym bardziej udzielanie funkcjonariuszom wolnego za wypracowane nadgodziny. Obecnie sytuacja w jednostce w dalszym ciągu uniemożliwia udzielanie wolnego za wypracowane nadgodziny. A konieczność udzielenia wolnego wiąże się z potrzebą wezwania innego funkcjonariusza na dodatkową służbę. Prognozy wskazują na wzrost liczby wakatów.

Potwierdzony został także problem realizacji obowiązków działu ochrony przez funkcjonariuszy innych działów (np. wychowawcy czy psychologa na stanowiskach rejestrującego widzenia), konkurencyjności zatrudnienia w innych firmach na lokalnym rynku pracy. Pozyskanie kandydatów do służby dodatkowo utrudnia trudny charakter służby w ZK Nowogard. W ocenie CZSW głównym problemem dotyczącym opracowania kandydata do służby jest w ostatnim czasie wydłużająca się procedura orzecznicza (odległe terminy wizyt u lekarzy-specjalistów i czas oczekiwania na wpływ orzeczenia).

W odpowiedzi na  problem agresji osadzonych względem funkcjonariuszy SW wskazano, że czynnością wykonywaną niejako z urzędu przez ZK/AŚ jest sporządzanie pisemnych zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa przez osadzonego, jeżeli dobro prawne funkcjonariusza zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.

Funkcjonariuszowi w sprawie przysługuje szereg uprawnień:  od możliwości korzystania z adwokata z urzędu, przez aktywne uczestnictwo w procesie, po obciążenie kosztami wynajęcia pełnomocnika, w zależności od wyniku procesu. Kwestią problematyczną pozostaje zwrot poniesionych kosztów, określonych jako wysokość faktycznie poniesionych, jednak nie wyższej niż stawka maksymalna wynagrodzenia jednego obrońcy. Niestety art. 164 ust. 3 ustawy o SW odnosi się do opłat za czynności adwokackie, co przeważnie nie gwarantuje zwrotu tych wydatków w pełnym wymiarze.

WZF.7044.18.2019