Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoba, której cofnięto dostęp do tajemnic, ma prawo poznać tę część uzasadnienia wyroku sądu administracyjnego w jej sprawie, która nie zawiera informacji niejawnych - orzekł Trybunał Konstytucyjny 
• Do skargi konstytucyjnej obywatela w tej sprawie przyłączył się Rzecznik Praw Obywatelskich

W środę Trybunał Konstytucyjny orzekł (sygn. akt SK 8/14), że artykuł 38 ust. 3 ustawy z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych w zakresie - w jakim przewiduje doręczenie skarżącemu odpisu wyroku sądu administracyjnego bez tej części uzasadnienia, której utajnienie nie jest konieczne dla ochrony informacji niejawnych - jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oraz z art. 78 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie. Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

Sprawa skargi konstytucyjnej Z. C. dotyczyła konstytucyjności regulacji wyłączającej doręczanie osobie, poddanej uprzednio postępowaniu kontrolnemu w zakresie ochrony informacji niejawnych, uzasadnienia wyroku sądu administracyjnego I instancji w jej sprawie. Skarżący zarzucił, że art. 38 ust. 3 ustawy ogranicza jego konstytucyjne prawa do sądu i skutecznego środka odwoławczego. Przewiduje bowiem regułę niedoręczania mu uzasadnienia wyroku sądu I instancji. W praktyce uniemożliwia to sporządzenie skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Brak znajomości uzasadnienia wyroku powoduje bowiem, że obrona praw skarżącego jest pozorna.

Jak głosi komunikat TK, Trybunał stwierdził, że całkowite pozbawienie strony możliwości zapoznania się z uzasadnieniem prowadzi do ograniczenia zasady sprawiedliwej procedury sądowej (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), a także prawa do zaskarżania orzeczeń w I instancji (art. 78 Konstytucji RP). Trybunał przyznał rację skarżącemu, że zmuszony jest do napisania skargi kasacyjnej bez jakiejkolwiek wiedzy o motywacji zaskarżanego orzeczenia, a przyznanie mu prawa do tak ukształtowanego środka odwoławczego nosi w istocie jedynie pozory prawa. 

TK podkreślił, że zarówno prawo do sądu, jak i do skutecznego środka odwoławczego, nie mają charakteru absolutnego, a wszelkie ograniczenia podlegają ocenie z perspektywy zasady proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Trybunał stwierdził, że zaskarżony przepis jest przydatny z punktu widzenia ochrony informacji niejawnych, a więc celu nadrzędnego, któremu służy ustawa o ochronie informacji. Szczególna ochrona ochrony informacji niejawnych ma uzasadnienie w konstytucyjnej wartości, jaką jest bezpieczeństwo państwa.

W ocenie Trybunału art. 38 ust. 3 nie spełnia jednak przesłanki niezbędności. Możliwe są bowiem inne środki ingerencji, które osiągają założony cel w postaci ochrony informacji niejawnych, ale pociągają za sobą ograniczenie praw podstawowych skarżącego w węższym zakresie.  Zdaniem Trybunału, zaskarżony przepis nie przechodzi także testu proporcjonalności sensu stricto. Ograniczenie prawa do sądu oraz prawa do zaskarżenia w tak istotnym zakresie nie pozostaje w proporcji sensu stricto do chronionej wartości, a więc bezpieczeństwa państwa.

Według Trybunału ograniczenie jest zatem konieczne tylko w tym zakresie, w jakim dotyczy informacji niejawnych chronionych na mocy ustawy o ochronie informacji. Brak dostępu osoby, której cofnięto poświadczenie bezpieczeństwa, do informacji niejawnych, które wpłynęły na taką decyzję, zawartych w uzasadnieniu wyroku, stanowi przydatne, konieczne oraz proporcjonalne ograniczenie jej praw konstytucyjnych. W tym bowiem zakresie wartość, jaką jest bezpieczeństwo państwa, uzasadnia ograniczenie praw skarżącego, o których stanowią art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji.

Ochrona informacji niejawnych nie usprawiedliwia natomiast niedoręczenia skarżącemu tych fragmentów uzasadnienia, które nie zawierają tajnych informacji, a jedynie motywy faktyczne i prawne rozstrzygnięcia sądu I instancji. Prawodawca powinien zatem zagwarantować ochronę informacji niejawnych przez wprowadzenie rozwiązań mniej ingerujących w konstytucyjne prawa skarżącego – orzekł TK.

Przewodniczącą składu orzekającego była sędzia TK Julia Przyłębska, a sprawozdawcą - sędzia TK Michał Warciński.