Biuletyn Informacji Publicznej RPO

7 grudnia 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją RP regulacji dotyczących sposobu stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu. Zgodnie z zakwestionowanym przez Rzecznika przepisem, minister właściwy do spraw zdrowia został upoważniony do ogłoszenia tej procedury w drodze obwieszczenia.

Zdaniem RPO, ustawodawca upoważnił w ten sposób ministra do wprowadzenia norm prawnych w sposób nieznany Konstytucji RP. Obwieszczenie nie jest rodzajem aktu prawnego, a jedynie komunikatem, informacją. Nie może zatem zawierać norm prawnych. Nie bez znaczenia pozostaje przy tym fakt, że wspomniane regulacje dotykają zagadnienia prawnej ochrony życia. Stwierdzenie nieodwracalnego ustania czynności mózgu wyznacza kres prawnej ochrony życia i umożliwia rozpoczęcie procedury pobrania komórek, tkanek lub narządów do przeszczepienia. W związku z powyższym, w ocenie Rzecznika procedura ta powinna zostać uregulowana w drodze ustawy.

31 maja 2016 r. Minister Zdrowia przedstawił projekt zmian, w którym proponuje uchylenie zaskarżonego przez Rzecznika przepisu ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów i wprowadzenie stosowanych regulacji do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Projekt zakłada uregulowanie w drodze ustawy procesu stwierdzenia nieodwracalnego ustania czynności mózgu (uprawnieni lekarze, jednomyślność decyzji). Do czasu wydania nowego obwieszczenia obowiązywać będą dotychczasowe regulacje. Oznacza to, że do tego czasu czynności zmierzające do stwierdzenia ustania funkcji pnia mózgu nadal uregulowane będą w obwieszczeniu. Ponadto planowane upoważnienie daje ministrowi możliwość wprowadzenia analogicznych regulacji również do obwieszczenia, które zostanie wydane na podstawie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

W chwili obecnej trudno przesądzić, czy treść nowego obwieszczenia będzie zawierać normy prawne, które powinny zostać uregulowane w drodze ustawy.

Rzecznik Praw Obywatelskich będzie monitorował przebieg prac legislacyjnych w tej sprawie.