Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Niech ta Odznaka będzie wyrazem naszego najwyższego hołdu dla Państwa, dla Waszej działalności, ale także dla wszystkich osób i organizacji walczących o nasze człowieczeństwo oraz godne warunki do życia i rozwoju dla każdego - powiedział Marcin Wiącek na uroczystości wręczenia odznaki honorowej RPO stowarzyszeniu "Żurawinka"
• Działalność laureata to pełny empatii, zaangażowania i profesjonalnego wsparcia przykład postawy społecznej wobec osób z niepełnosprawnością
• Uosabia wartości, które służą budowaniu szacunku dla ludzkiej godności i stanowią realizację praw człowieka w praktyce
• 30-letnią działalność laureata przybliżyła laudatorka, koordynatorka Inicjatywy "Nasz Rzecznik" Anna Duniewicz życząc „Żurawince” siły i determinacji na kolejne trzydzieści lat

Stowarzyszenie na rzecz Dzieci i Dorosłych z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym "Żurawinka" zostało wyróżnione Odznaką Honorową Rzecznika Praw Obywatelskich "Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka". Odznakę w imieniu laureata odebrała prezeska stowarzyszenia Anna Nowak.

- To właśnie tacy wspaniali, wielkoduszni i pełni oddania ludzie sprawiają, że prawa człowieka w Polsce są lepiej chronione. A walka o godność człowieka nie jest abstrakcyjnym pojęciem, hasłem, lecz przekłada się na konkretną pomoc osobom potrzebującym wsparcia - mówił rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek podczas uroczystości, która odbyła się 9 maja 2023 roku w Biurze RPO.

Zwrócił uwagę, że dzieło laureata imponuje także dlatego, że wyrasta ponad środowisko osób z niepełnosprawnością, a "Żurawinka" pokazuje jak na co dzień pokonywać bariery, przezwyciężać trudności i radzić sobie z kryzysami.

- Jak, będąc doświadczonym przez los, wyzwalać w sobie pozytywną energię i budować motywację do pełni życia. Do życia niezależnego, którego kluczowym elementem jest swoboda dokonywania wyborów i sprawowania kontroli nad własną egzystencją we wszystkich obszarach życia - mówił Rzecznik.

- Gratuluję Wam tej pięknej i pożytecznej misji, jakże głęboko ludzkiej i zakorzenionej w godności człowieka.

- Walka o realizację wszystkich praw osób z niepełnosprawnościami jest dla mnie i moich współpracowników w Biurze RPO absolutnym priorytetem - podkreślił Marcin Wiącek i zwrócił uwagę na podejmowane działania i liczne wystąpienia kierowane do władz i instytucji.

Przypomniał, że artykuł pierwszy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka brzmi: „Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa”. 

- Nie znajduję lepszego, bardziej przekonywującego przykładu na odzwierciedlenie tej idei, niż to, czym zajmuje się dzisiaj środowisko osób związanych ze Stowarzyszeniem „Żurawinka” - powiedział.

- Niech ta Odznaka będzie wyrazem naszego najwyższego hołdu dla Państwa, dla Waszej działalności, ale także dla wszystkich osób i organizacji walczących o nasze człowieczeństwo oraz godne warunki do życia i rozwoju dla każdego - zakończył swoje wystąpienie RPO.

O laureacie

Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Dorosłych z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym "Żurawinka" powstało w roku 1993 z inicjatywy rodziców. Misją organizacji jest niesienie wszechstronnej pomocy osobom z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, w tym szczególnie z mózgowym porażeniem dziecięcym oraz ich opiekunom i rodzinom.

Stowarzyszenie prowadzi od 22 lat Dzienny Ośrodek Terapeutyczny „Żurawinka” dla dorosłych osób wymagających intensywnego wsparcia, jak również realizuje wieloletnie projekty terapeutyczne dla osób z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD), pikniki, wycieczki, spotkania integracyjne, szkolenia, warsztaty, happeningi, wernisaże i imprezy okolicznościowe. W realizacji tych zadań korzysta ze wsparcia Miasta Poznań, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz innych instytucji i osób prywatnych. Stowarzyszenie jest inicjatorem obchodów Światowego Dnia Mózgowego Porażenia Dziecięcego oraz akcji społecznej „Przewijamy Polskę”.

Działalność Stowarzyszenia „Żurawinka” to piękny, mający już 30-letnią tradycję, przykład postawy społecznej wobec osób z niepełnosprawnością. Pełny empatii, zaangażowania i profesjonalnego wsparcia. Uosabia te wartości, które służą budowaniu szacunku dla ludzkiej godności, jak również stanowią realizację praw człowieka w praktyce.

Laudacja Anny Duniewicz

Laudację na cześć Laureata Odznaki wygłosiła Anna Duniewicz, Koordynatorka Inicjatywy "Nasz Rzecznik".

Anna Nowak – silna, niezawodna, pracowita, wrażliwa, inspirująca determinacją i życiową mądrością. wspaniała mama dorosłej Agnieszki z mózgowym porażeniem dziecięcym i niepełnosprawnością sprzężoną, społeczniczka. "Chciejka" (od 2017 r. współtworzymy inicjatywę obywatelską „Chcemy całego życia!”), wieloletnia prezeska poznańskiego Stowarzyszenia na rzecz Dzieci i Dorosłych z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym "Żurawinka", z którym co rok w październiku "świecimy na zielono" i któremu dziś Rzecznik Praw Obywatelskich przyznaje Odznakę Honorową za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka. Stowarzyszenia, o którym Rzecznik pisze, że stanowi "piękny przykład postawy społecznej wobec osób z niepełnosprawnością. Pełny empatii, zaangażowania i profesjonalnego wsparcia. Uosabia te wartości, które służą budowaniu szacunku dla ludzkiej godności, jak również stanowią realizację praw człowieka w praktyce."

Stowarzyszenie "Żurawinka" zostało zarejestrowane w Poznaniu dokładnie trzydzieści lat temu. Powstało z inicjatywy 16 matek i ojców dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Urokliwą nazwę zawdzięcza ulicy Żurawinowej, przy której od lat się mieści. Misją "Żurawinki" było i jest niesienie wszechstronnej pomocy osobom z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie z mózgowym porażeniem dziecięcym oraz ich rodzinom.

Jeszcze w czerwcu 1996 roku Stowarzyszenie uruchomiło ambulatoryjną rehabilitację ruchową w wynajętych od miasta pomieszczeniach żłobka i zatrudniło pierwszego pracownika. Przez kolejne pięć lat zorganizowało ponad 20 wyjazdowych turnusów rehabilitacyjnych dla ponad 150 dzieci i młodzieży z MPD, zajęcia usprawniające na basenie, hipoterapię.

Stowarzyszenie szybko nawiązało kontakty z poznańskimi szkołami, z którymi organizowało integracyjne imprezy okolicznościowe. Dzięki współpracy z holenderskimi klubami rotariańskimi rodzice dzieci z MPD wyjeżdżali na wizyty studyjne do Holandii, by poznawać tamtejszy system wsparcia osób z niepełnosprawnością. Równocześnie trwały remonty pomieszczeń wynajętych w jednym z miejskich żłobków, gdzie miał powstać pierwszy w Poznaniu dzienny ośrodek terapeutyczny dla młodzieży wymagającej najbardziej intensywnego wsparcia.

Równolegle organizowana była pomoc rzeczowa i żywnościowa. Z Holandii sprowadzany był sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie i pierwsze jednorazowe pieluchy, które w Polsce były jeszcze niedostępne.

W 2001 roku ruszył Dzienny Ośrodek Terapeutyczny "Żurawinka", z którego korzystało 16 nastoletnich osób z MPD. Stowarzyszenie zorganizowało im transport (bus z windą) i asystenta towarzyszącego podczas dojazdów. Zdobyło też ze środków poznańskiego samorządu pierwsze granty na zatrudnienie kadry.

Praktycznie w tym samym systemie ośrodek działa do dziś, obejmując łącznie wsparciem 15 dorosłych osób z mózgowym porażeniem dziecięcym. W 2004 roku Stowarzyszenie uzyskało status Organizacji Pożytku Publicznego. Od 2016 roku korzysta w trybie konkursowym z dofinansowania Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Dzięki temu możliwe jest nieprzerwane wsparcie terapeutyczne w wymiarze ponad 5500 godzin rocznie.

W ciągu 30 lat działalności Stowarzyszenia grupa jego wolontariuszek i wolontariuszy, którymi są osoby wspierające bliskich z MPD, zorganizowała:

• ponad 60 tysięcy godzin terapii i wsparcia,
• działający na co dzień kameralny ośrodek terapeutyczny dla dorosłych osób wymagających najbardziej intensywnego wsparcia,
• 60 turnusów rehabilitacyjnych,
• ponad 150 wycieczek rodzinnych do różnych europejskich stolic, polskich miast, wiosek i atrakcji turystycznych. 26 czerwca Żurawinka będzie zwiedzać łódzkie Orientarium.
• 18 jesiennych wernisaży – corocznych wystaw i wydarzeń promujących sztukę osób z MPD,
• ponad 50 pikników i wyjazdów do gospodarstw agroturystycznych,
• pierwszą w Poznaniu drużynę "START-Żurawinka", w skład które weszły osoby z MPD regularnie trenujące boccię i osiągające ogólnopolskie sukcesy. Stowarzyszenie "Żurawinka" jest współzałożycielem Polskiego Związku Bocci, którego zawodnicy zdobywają wysokie miejsca w europejskich i światowych zawodach.

W ostatnich latach Stowarzyszenie zorganizowało trzy wyjazdy dla kilkunastu osób z niepełnosprawnościami na leczenie stomatologiczne do Czech, bo w Polsce wciąż brakuje dostępnych, odpowiednio wyposażonych gabinetów stomatologicznych.

Łącznie Stowarzyszenie "Żurawinka" zrealizowało blisko 200 projektów na rzecz osób z niepełnosprawnością, w tym:                          

• od dekady Poznański Tydzień Mózgowego Porażenia Dziecięcego, inicjując w Polsce obchody Światowego Dnia MPD (który przypada na 6 października). Obchody połączone są z happeningami "Dajemy zielone światło". Obiekty w przestrzeni publicznej są wówczas podświetlane na zielono, w kolorze nadziei dedykowanym MPD;
• siedem projektów z udziałem wolontariatów pracowniczych, m.in.: "Oddech dla Mam" dla 20 kobiet-opiekunek osób z niepełnosprawnością, "Kącik Wytchnieniowy dla rodziców osób z MPD" i "Galerię na Piętrze", w której mieści się całoroczna ekspozycja prac osób z mózgowym porażeniem dziecięcym. W tym roku urządzony został pokój, w którym będzie organizowana opieka wytchnieniowa
• "Paszport Życia" - bardzo potrzebne, proste narzędzie, które zabezpiecza osoby ze sprzężoną niepełnosprawnością i niekomunikujące się werbalnie w sytuacji nagłej utraty rodzica lub innej bliskiej osoby wspierającej.

Stowarzyszenie "Żurawinka" jest też inicjatorem głośniej akcji społecznej "Przewijamy Polskę". Koalicja organizacji współtworzących tę kampanię od dwóch lat zabiega o utworzenie w polskich miastach sieci "komfortek" – pokoi pielęgnacyjnych wyposażonych w leżanki dla dorosłych osób z niepełnosprawnością i osób starszych. Po to, by umożliwić tym osobom i osobom je wspierającym wykonanie niezbędnych czynności pielęgnacyjno-higienicznych w godny i bezpieczny sposób.

Pokoje pielęgnacyjne dla dorosłych osób z niepełnosprawnościami powinny powstawać w przychodniach, szpitalach i miejscach publicznych w całej Polsce. Wciąż brakuje też mobilnych "komfortek". A potrzeby są ogromne. Szacuje się, że z komfortek skorzystałoby około 150 tysięcy osób w Polsce, z których wiele ogranicza wyjścia z domu z powodu braku prostych udogodnień, a część z nich to wręcz więźniowie czterech ścian.

Dzięki Akcji "Przewijamy Polskę" powstało już w naszym kraju 30 komfortek w kilku największych miastach, w tym jedna na Zamku Królewskim na Wawelu. W styczniu 2022 r. miałam zaszczyt inaugurować wraz z Katarzyną Król łódzką komfortkę przy Piotrkowskiej 17. Nie byłoby tej inicjatywy, gdyby nie Anna Nowak i "Żurawinka".

W tym miejscu muszę też przypomnieć inną ważną akcję, zainicjowaną przez Annę Nowak na rzecz godności osób z niepełnosprawnościami i osób starszych, korzystających z pieluchomajtek.

W 2017 roku środowisko osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin bardzo negatywnie oceniło krzywdzące limity na zakup refundowanych pieluchomajtek dla osób niekontrolujących potrzeb fizjologicznych. Dwie pieluchy dziennie – na tylko tyle mogły liczyć osoby niekontrolujące potrzeb fizjologicznych, przebywające w DPS-ach i szpitalach, skazane wyłącznie na pomoc instytucjonalną. W 2017 r. wspólnie z Anką Nowak zainicjowałyśmy petycję "O godność osób korzystających z pieluchomajtek", apelując do ówczesnego Ministra Zdrowia o refundację minimum pięciu sztuk pieluch dziennie.

Od tamtego czasu niestety niewiele się zmieniło. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2018 r. zwiększyło limit ilościowy do 90 sztuk pieluchomajtek na miesiąc, ale nie podniosło kwoty ich refundacji. Niestety nadal w Polsce oszczędza się na osobach wymagających szczególnego wsparcia, pozbawionych pomocy rodziny.

Mimo to Anna Nowak się nie poddaje! Ona sama i Stowarzyszenie "Żurawinka" działają rzeczniczo w Inicjatywach: "Chcemy całego życia!" i "Nasz Rzecznik", zabiegając o ważne dla osób z niepełnosprawnościami i ich bliskich sprawy.

Stowarzyszenie jest też ważną częścią światowego ruchu na rzecz osób z mózgowym porażeniem dziecięcym i współorganizatorem World Cerebral Palsy Day.

W Poznaniu "Żurawinka" współpracuje ze szkołami, lokalnym biznesem i mediami, a także ze społecznością miasta, promując pozytywne postawy i działania wobec osób z niepełnosprawnościami.

Wolontariusze Stowarzyszenia aktywnie działają w komisjach dialogu społecznego i w Poznańskiej Radzie Działalności Pożytku Publicznego. Są laureatami konkursów i plebiscytów. Trzykrotnie zostali uhonorowani tytułami Poznańskiego Wolontariusza Roku.

Dziesięć lat temu Stowarzyszenie otrzymało Srebrną Pieczęć Miasta Poznania za działalność na rzecz osób z niepełnosprawnością. W roku 2019 zostało uhonorowane tytułem Poznańskiego Inicjatora Roku w obszarze Zdrowie za innowację "Paszport Życia", a trzy lata później – tytułem Inicjatora Roku za innowację "Przewijamy Poznań".

Stowarzyszenie jest też pracodawcą: zatrudnia trzech pracowników etatowych i dziewiętnastu na umowach cywilno-prawnych. Całość działań koordynuje pięć osób wspierających dorosłe osoby z MPD, angażujących się pro bono.

Wasza trzydziestoletnia, ogromna, bardzo potrzebna praca zyskała uznanie Rzecznika Praw Obywatelskich. Przyłączam się do gratulacji i życzę Wam siły i determinacji na kolejne trzydzieści lat! 

Podziękowanie Anny Nowak

W imieniu laureata głos zabrała prezeska Stowarzyszenia "Żurawinka" Anna Nowak. Dziękując za wyróżnienie zwróciła uwagę, że te 30 lat działalności stowarzyszenia minęło jak jeden dzień. - Słuchając laudacji sama nie wierzyłam, że to wszystko stało się naszym udziałem - zaznaczyła.

- Sytuacja, która 26 lipca 1993 r. spowodowała założenie fundacji, to sytuacja bardzo trudna w życiu każdej rodziny, a mianowicie fakt urodzenia się w rodzinie dziecka z niepełnosprawnością - mówiła i dodała, że rodziny takie zostają pozbawione wsparcia i pomocy. To od nich samych, od najbliższego otoczenia zależy jakość życia, dziecka i całej rodziny.

- My postanowiliśmy nie stać z założonymi rękami tylko wziąć los w swoje ręce. Postanowiliśmy pomóc sobie i innym rodzinom znajdującym się w podobnej sytuacji - i tak to się zaczęło - mówiła o początkach "Żurawinki".
Zwróciła uwagę, że praca wolontaryjna to wzruszenia, emocje, wysiłek i zmęczenie, to najczęściej czas wyrywany rodzinie, pracy zawodowej. To godziny z czasu, który powinien być poświęcony na sen i regenerację.

- Naszym największym marzeniem jest to, żeby takie organizacje jak nasza nie były potrzebne - podkreśliła. - Żeby w naszym kraju funkcjonował dobrze działający, kompleksowy system wsparcia i pomocy. Dotyczący niepełnosprawności, bezdomności czy innych przypadków, w których człowiek staje w bardzo trudnej sytuacji.

- My byśmy chcieli, jak wszyscy inni, żyć, pracować, korzystać z pomocy, a nie zajmować się organizowaniem tego wsparcia - mówiła Anna Nowak. Jednocześnie zwróciła uwagę, że te 30 lat pokazało jednak, że są ogromne efekty tej pracy.

Zwróciła też uwagę, że niestety organizacje społeczne, takie jak na przykład Inicjatywa "Nasz Rzecznik" cały czas muszą się mobilizować. Obecnie trwają intensywne prace związku z pojawieniem się projektów ustaw, które mają regulować sprawy finansowe związane z funkcjonowaniem osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów.

- To ustawy, które decydują o jakości naszego życia. Staramy się w sposób skuteczny i obiektywny mieć wpływ na ich procedowanie - zaznaczyła i zaapelowała o wsparcie działań organizacji społecznych w tym zakresie.

Kończąc swoje wystąpienie raz jeszcze podziękowała za to zaszczytne wyróżnienie. - Nadaje ono sens wszystkiemu co robimy - podkreśliła.

Wystąpienia gości

Głos zabrał następnie senator Jan Filip Libicki – poznaniak i honorowy członek stowarzyszenia "Żurawinka". Senator, dziękując Annie Nowak i innym członkom "Żurawinki", nawiązał do osobistego doświadczenia dorastania z niepełnosprawnością.

- 27 lat, od 1973 do 2000 roku mieszkałem na wsi, skończyłem też wiejską szkołę i pamiętam jak się to wszystko odbywało. Wsparcie było bardzo trudno uzyskać i uzyskiwało się je jedynie przez nawiązanie kontaktu z rodzicami, którzy mieli już wcześniej dzieci z niepełnosprawnością - mówił Jan Filip Libicki. - Patrząc z perspektywy mojej młodości widzę, że bardzo dużo się zmieniło. Pojawia się pytanie o autorów całej tej zmiany. W sposób symboliczny, w postaci Ani i "Żurawinki" zostali dziś oni odznaczeni i docenieni przez Rzecznika.

Jan Filip Libicki podkreślił, że poprawa sytuacji osób z niepełnosprawnością i ich rodzin w Polsce to przede wszystkim zasługa ich samych i ich działalności w ramach społeczeństwa obywatelskiego. - Dzisiaj w każdej gminie i w każdym powiecie nie trzeba daleko szukać miejsca, do którego skierować pierwsze kroki.

o. Hieronim Kaczmarek - dominikanin i szkolny kolega Anny Nowak - wskazał, że działalność stowarzyszeń takich jak "Żurawinka" to piękny przykład działalności lokalnej i myślenia globalnego. - Działając lokalnie, w dzielnicy, w mieście, działa się globalnie i zmienia się cały świat - mówił. 

Hieronim Kaczmarek uznał także Annę jako przykład pięknego człowieczeństwa i życia szczęśliwego. - Anna przyjęła wszystkie okoliczności swojego życia i twórczo odpowiedziała na nie i na potrzeby innych ludzi - powiedział zakonnik. 

O odznace

Odznaka honorowa Rzecznika Praw Obywatelskich "Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka" została ustanowiona 2 listopada 2009 r. Jest zaszczytnym wyróżnieniem za szczególne osiągnięcia w dziedzinie ochrony praw człowieka, może zostać nadana obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, obywatelom państw obcych, a także organizacjom i instytucjom.