Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Pan Z. stanął przed sądem za to, że na giełdzie samochodowej sprzedawał robione przez siebie naklejki z markami samochodów. RPO wniósł w jego sprawie kasację: co prawda produkowanie i sprzedaż takich naklejek nie jest w porządku i może skutkować odpowiedzialnością cywilnoprawną, ale nie można za to człowieka karać na podstawie przepisów karnych o własności przemysłowej. Te bowiem służą temu, by nie wprowadzać do obrotu podróbek - sama produkcja takich naklejek nie jest z tego punktu widzenia przestępstwem.

Gdyby pan Z. sprzedawał np. kołpaki samochodowe oznaczone tymi naklejkami, niewątpliwie wypełniłby znamiona przypisanego mu przestępstwa. Ale tak nie było. Postępowanie wobec pana Z. sąd umorzył przyjmując że społeczna szkodliwość czynu jest znikoma, jednak ważne jest tu, jak zostało zastosowane prawo.

Jego samoprzylepne naklejki z zastrzeżonymi znakami towarowymi Audi, Skoda, Toyota, Mercedes, Opel, Hyundai, Ford były - według ustaleń sądu – niskiej jakość i na pierwszy rzut oka widać było, że są nieautentyczne. Niemniej w ocenie sądu „z istoty same w sobie stanowiły towar przeznaczony do sprzedaży, [a] wytworzone przez oskarżonego oznaczone zostały nieautentycznymi znakami towarowymi znanych na całym świecie marek samochodowych, zastrzeżonych w Urzędzie Patentowym UE”, zaś oskarżony nie miał żadnego prawa do posługiwania się znakami towarowymi firm, osobiście podrobił znaki towarowe na zabezpieczonych naklejkach i dokonywał obrotu towarem, jakie stanowiły i tym samym wypełnił znamiona przestępstwa z art. 305 ust. 1 i 3 ustawy Prawo własności przemysłowej (Dz.U.2013.1410 j.t. z późn. zm.).

Rzecznik podkreślił jednak w kasacji, że art. 305 Prawa własności przemysłowej nie chroni samego znaku towarowego. Nie karze też za samą nielegalną produkcję i sprzedaż zastrzeżonych znaków towarowych (np. metek, naszywek). Na podstawie z art. 305 p.w.p. może odpowiadać  tylko ktoś, kto bezprawnie umieści podrobiony znak towarowy na nieoryginalnym towarze po to, by go wprowadzić do obrotu (bądź dokonuje obrotu towarami tak oznaczonymi, choć nie ma prawa używać znaku towarowego).

Papierowa naklejka nie jest towarem w rozumieniu art. 120 ust. 3 pkt 2 ustawy p.w.p. i naniesienie na nią podrobionego znaku towarowego nie wyczerpuje znamiona omawianego czynu.

Naklejki są jedynie oznaczeniem, które nadaje się i ewentualnie może służyć do odróżnienia towarów jednej marki od drugiej, w przypadku jej naniesienia na określony towar. Gdyby oskarżony sprzedawał np. kołpaki samochodowe oznaczone przedmiotowymi naklejkami, niewątpliwie wypełniłby znamiona przypisanego mu przestępstwa.

Zdaniem RPO, ochrona prawnokarna, wynikająca ze znamion czynu zabronionego z art. 305 p.w.p. została ujęta wąsko – dotyczy wyłączności na sygnowanie towarów pochodzących od określonego podmiotu i nie jest dopuszczalne rozszerzanie zakresu kryminalizacji w oparciu o analogię.

To nie jest przypadek pana Z., dlatego został one – zdaniem RPO - skazany mimo braku w jego działaniu znamion przestępstwa określonego w tym przepisie.

Komentarz Izabeli Kikolskiej z Zespołu Prawa Karnego BRPO:

Zakreślona szeroko przez sąd w niniejszej sprawie podstawa odpowiedzialności karnej, pozostaje w sprzeczności z zasadą, że sankcja karna jest ostatecznością, gdyż prawo ma pełnić funkcję ochronną (zasada  ultima ratio).

Podstawową funkcją znaku towarowego jest indywidualizowanie albo wyróżnianie towaru, dlatego ochronę zapewniają tym znakom regulacje cywilnoprawne. Ochrona prawnokarna, wynikająca ze znamion czynu zabronionego z art. 305 p.w.p. została ujęta wąsko – dotyczy wyłączności na sygnowanie towarów pochodzących od określonego podmiotu. Nie można więc rozszerzać zakresu kryminalizacji w oparciu o analogię.

Art. 305 Prawa własności przemysłowej karze oznaczanie towarów podrobionym znakiem towarowym bądź zarejestrowanymi znakiem towarowym, ale jedynie w obrębie specjalizacji znaku towarowego, tj. na takich samych towarach jak towary objęte prawem ochronnym na dany znak towarowy.

Innymi słowy ochrona karna znaku towarowego będzie dotyczyć jedynie sytuacji użycia go dla towarów identycznych z tymi, dla których został zarejestrowany, a stosowanie podrobionego oznaczenia do innych towarów jest irrelewantne z punktu widzenia prawa karnego, choć korzysta z ochrony cywilnoprawnej.