Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• 1345,04 zł, 4185,00 zł. Spotkanie z RPO Adamem Bodnarem w jego rodzinnych Gryficach zaczęło się od wręczenia my pokwitowań i podziękowań za udział w Finale Wielkiej Orkiestry Świątecznej pomocy. Jako wolontariusz Adam Bodnar zebrał w Gryficach te kwoty do puszki i e-skarbonki.
• W spotkaniu uczestniczyli studenci, wykładowcy, mieszkańcy Gryfic, wolontariusze WOŚP.
• Spotkanie zaczęło się od wykładu nawiązującego do dokumentu programowego RPO przedstawionego w grudniu na III Kongresie Praw Obywatelskich. Rzecznik praw obywatelskich mówił o kluczowych wyzwaniach dla Polski w perspektywie 15 lat, do 2035 r.

- Te 15 lat to właściwie będzie zaraz. Ale to spojrzenie przyszłościowe odbiega od bieżącego myślenia – zauważył Adam Bodnar. Mówił o pięciu kluczowych wyzwaniach

1. Zmiana klimatu.

Zmiana klimatu, o którym mówią już międzynarodowe dokumenty czy też członokwie  Młodzieżowy Strajk Klimatyczny. Specjalny sprawozdawca ONZ ds. praw człowieka i skrajnego ubóstwa Philip Alston przygotował w zeszłym roku raport na ten temat, w którym użył pojęcia „klimatyczny apartheid”. Chodzi o to, że przetrwanie w warunkach kryzysu klimatycznego będzie uzależnione od pieniędzy. Bogatym będzie łatwiej niż niezamożnym, a wywołane tym zjawiskiem migracje i konflikty społeczne dotkną bardzo wielu ludzi. W Polsce już są miasta, gdzie pojawią się problemy z wodą czy tez z energią. Z każdym rokiem to zjawisko będzie narastać.

2. Użycie nowych technologii

Nowe technologie to ułatwienia, pomoc w różnych sprawach, ale to także określone zagrożenia. Oddajemy swoją prywatność, bo we wszystkich miastach są kamery, które śledzą nasze codzienne życie, bo można podsłuchiwać nasze rozmowy i podglądać nasze komputery – czy to z troski o bezpieczeństwo publiczne czy w interesie wielkich korporacji, które potrzebują informacji o naszych wyborach i preferencjach. My nie mamy czasu ani energii, aby ten coraz szybszy rozwój nowych technologii przedyskutować ich wpływ etyczny na nasze życie. Już mówi się o maskach, które zmieniają twarz

3. Problemy demograficzne

Z czego wynikają:

• starzenie się społeczeństwa – konsekwencje: zmniejszenie emerytur, system nie będzie wystarczająco wydajne, oczekiwanie zabezpieczenia określonych, zwiększonych potrzeb opieki medycznej, konflikt z młodymi, czemu ze swoich pensji musza finansować osoby starsze. Czeka nas decyzja o wydłużeniu wieku emerytalnego
• migracje– w Polsce mieszka ponad dwa miliony emigrantów z Ukrainy, są obszary przedsiębiorstw, które bez migrantów nie mogłyby działać, ale w przypadku kryzysu to emigranci staną się ich ofiara, jako, że to Oni zabierają pracę, a brak jest powszechnej polityki

4. Rozdźwięk między światem młodzieży i światem dorosłych

RPO robił w 16 szkołach badania młodzieży. Jedno z naszych pytać to było pytania o media, nazwisko dziennikarze, nie potrafili wymienić tych tradycyjnych, a wymieniali tych z tablicy mediów społecznościowych. Ich świat jest inny niż nas dorosłych. Ze względu na brak autorytetów i słabnącej edukacji, trudno do nich dotrzeć, trudno się z nimi porozumieć. To powoduje słabniecie procesów demokratycznych

5. Kryzys praworządności

Dziś to najważniejszy problem, rosnąca rola służb, ograniczanie mechanizmów demokratycznych. Kryzys ten i jego zrozumienie wynika z kilku czynników. Jak mówi się o reformie sądów, to wszyscy jesteśmy za, ale każdy inaczej to rozumie. Stąd dyskusja jest trudna i brakuje wyobraźni, co spowoduje za jakiś czas te rozwiązania, które dzisiaj są ustanawiane.

Niestety, naprawianie tej sytuacji potrwa kilka lat – mówił RPO.

Jaka jest recepta? Nie wiemy, jakie czynniki będą decydowały, ale możemy posługiwać się kilkoma drogowskazami

Drogowskazy i zasady:

1. zaufanie do wiedzy, kompetencji i umiejętności nauki i naukowców. To także zaufanie do nauki prawa. Zapraszanie do dyskusji politycznej specjalistów i naukowców, bo to dzisiaj rzadkość. Trzeba dać przestrzeń do prezentacji wiedzy i umiejętności naszej kadrze naukowej. Zaufanie do nauki i jej dorobku to bardzo ważna rzecz, a tego kontaktu pomiędzy wiedzą naukowa i a polityka praktycznie nie istnieje
2. Wspólnotowość. Nam w reformie demokracji najlepiej nam wyszły samorządy. WOŚP to zaufanie ponad 80%. Na szczeblu centralnym bardzo nam jest potrzebna wspólnotowość, bo ona musi łączyć różnych ludzi, różne nacje, imigrantów ale także grupy wykluczane. Bo potrzeba nam bycia razem a politycy winni łączyć a nie dzielić.
   Madre wspieranie społeczeństwa obywatelskiego. Dzisiaj to bardziej kupowanie środowiska organizacji pozarządowych za dotacje, a winno być finansowanie społeczeństwa obywatelskiego i stwarzanie warunków do aktywności społecznej i łączenie się ludzi do rozwiązywania lokalnych problemów. Bardzo mało jest organizacji strażniczych, które patrzą władzy na ręce.
3. Integracja obywatelska – w związku z naszym położeniem geopolitycznym musimy mieć swoje miejsce we wspólnocie Unii Europejskiej. Bezpieczeństwo zależy od wspólnoty, a Unia daje nam szansę bezpieczeństwa. Bez UE nie poradzimy sobie z zmianami klimatu, bezpieczeństwa. My możem być liderem debaty, niekoniecznie tylko wykonywać zalecenia. Tej szansy nie wykorzystujemy. Z punktu widzenia praw człowieka największe zagrożenie to Chiny – bo narzucają nam swoja technologię, swoja przewagę finansową, a tym samym ograniczanie wolności słowa, bo o czymś nie należy mówić. Odpowiedzią na to musi być większa struktura – UE
4. Służba państwu – docenianie instytucji, urzędów, nastawienia na kwalifikacje urzędników i docenianie tych, którzy poświęcili się państwu i wspólnocie lokalnej. Mimo, że nie wszędzie dzieje się dobrze, to jednak państwo działa dalej, pewne mechanizmy państwowe działają niezależnie od kryzysów (patrz: katastrofa smoleńska). To oznacza, że tych, którzy kończą swoją karierę zawodową, warto jeszcze wykorzystać do wspierania ich następców.
5. Edukacja – weźmy przykład z Finlandii, która ma jeden z najlepszych systemów edukacji. Nauczyciele to najbardziej pomijana grupa zawodowa, od której tak dużo zależy. Wykształcenie to także szansa na nie uleganie populizmowi, bo wykształcony wie, jest przygotowany i nie da się tak łatwo omamić. To ważne dla rozwoju wspólnot lokalnych i likwidowania różnic społecznych i polaryzacji grup społecznych.

Pytania z sali:

• Jak wygląda nasz system ochrony praw obywatelskich z punktu widzenia obywatela na tle innych krajów?

RPO: Z jednej strony spadają nam standardy, z drugiej - rozbudowuje się świadomość prawna i społeczna, mamy też nowe instytucje, np. rzecznika małych i średnich przedsiębiorstw, rzecznika finansowego. Ważne jest to, że uruchamiają się pokłady energii poszczególnych środowisk prawnych. Mamy jeszcze sporo możliwości, potrzeba nam wzmocnienia kultury prawnej, umiejętności rozmowy, ugody, mediacji, wiedzy, jak komunikować to, co ważne, przez media społecznościowe, aby nie szkodzić innym. Wyzwaniem edukacyjnym jest mówienie o prawach człowieka na przykładach z poprzedniego systemu.

• Jak rozwiązywać problemy ochrony środowiska przy ograniczonej współpracy z ministerstwem rolnictwa, bo trzeba dobrze wykształcić rolnika.

RPO: Wyzwaniem jest mówienie o tym z perspektywy nie tych dużych problemów – bo to także uciążliwe inwestycje, koordynacja różnych instytucji w tym zakresie, w tym także samorządów. Mówienie o tym powoduje zmianę nastawienia społecznego i to daje szansę na zwiększenie nacisku społecznego.

• Czy jest pomysł na rozsądny problem edukacji prawnej młodzieży i dorosłych, bo tylko to pomoże ludziom zrozumieć to co się dzieje
• Ustawa kagańcowa pozbawia nas rzeczywistej ochrony prawnej, bo wyroki mogą zapadać nie na sali sądowej

RPO: Jeszcze nie wszystko jest stracone, walczymy, aby ta ustawa nie weszła w życie.

• Skąd powinien wyjść impuls do dyskusji o zagrożeniach i szansach, kto to powinien je prowadzić?

RPO: Na szerokie porozumienie ponad podziałami nie ma szansy, więc może warto zmienić pespektywę? Są tematy, w których wszyscy maja wspólny interes, mamy takie wspólne przestrzenie. Nie należy potępiać w czambuł wszystkiego, co się dzieje.  To ma różne oblicza i cos może się udawać, służyć obywatelem.

• Reforma edukacji cofa nas do średniowiecza

RPO: Nie używajmy takich dużych słów. Jest dużo nauczycieli, którzy są innowacyjni, mają świetne pomysły, są oddani pracy. Oświata jest zróżnicowana, niestety, nie jest priorytetem państwa, rozwija się mimo państwa.

• Panie Rzeczniku co dalej z Panem ?

RPO odniósł się do sytuacji z zaproszeniem przez Marszałka Senatu Komisji Weneckiej, do którego ma - zgodnie z regulaminem Komisji Weneckiej i Konstytucji - absolutne prawo. Mamy szansę na wpływ na zmianę naszej rzeczywistości – jesteśmy wyborcami, możemy się wypowiadać, organizować, zmieniać, nikt za nas tego nie zrobi, co widać w ostatnich demonstracjach. Korzystajmy z tego, co jeszcze mamy – wolność zgromadzeń, wolność słowa, ostatni rok to duża siłą dziennikarstwa śledczego, które obnaża najważniejsze polskie problemy społeczne. Ta siłą społeczna jest nadal bardzo duża.