Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Na spotkanie w domu kultury w  Olsztynie w piątek rano przyszło 20 osób, głównie zajmujących się prawami dzieci i osób z niepełnosprawnością. Opowiadali o problemach, z którymi się zmagają, wszyscy chcieli się jednak dowiedzieć, w jaką stronę zmierza sytuacja w kraju: co nas wszystkich czeka.

W spotkaniu brał udział przedstawiciel Biura Pełnopocnika Terenowego RPO w Gdańsku - bo warmińsko-mazurskie to także teren jego działań i do Pełnomocnika można się zwracać z problemami.

Nieodpłatna pomoc prawna działa, ale wymaga poprawy

Zaczęliśmy od problemu z ustawą o nieodpłatnej pomocy prawnej, która weszła w życie od początku tego roku. Widać już, że wiele osób potrzebujących tą pomocą nie może być objętych (ustawa wskazuje ścisłe kryteria, które pozwalają na korzystanie z takiej pomocy - nie obejmują one np. części osób z niepełnosprawnością, ofiar przemocy domowej czy bezdomnych). Poza tym nowy system bezpłatnej pomocy prawnej nie korzysta z potencjału obywatelskich biur porad prawnych - gorzej, biura te, które pomagały wielu osobom, mają teraz utrudnione działanie.

To kolejny po Radomiu sygnał, że zasady bezpłatnej pomocy prawnej powinny być ocenione i poprawione.

O przemocy domowej trzeba mówić i szukać rozwiązań

Przemoc domowa ma różne oblicza, dotyczy także ludzi zamożnych i wykształconych. Zachowania przemocowe dotyczą też kobiet. Problemem jest też przemoc wśród dzieci i przemoc rówieśnicza.  Tymczasem programy przeciwdziałania pomocy domowej nie są teraz wspierane, mało się mówi o ich rozwoju. A przecież ważna jest nie tylko praca z ofiarami, ale i sprawcami.
Ważne, by Rzecznik Praw Obywatelskich przyjrzał się, jak przydzielane są pieniądze publiczne na przeciwdziałanie przemocy domowej.

Jak walczyć ze stereotypowym postrzeganiem  osób z niepełnosprawnością intelektualną?

Najważniejszą barierą w uczestnictwie w życiu społecznym są stereotypy. To z tego powodu osobom z niepełnosprawnością intelektualną odmawia się prawa decyzji zamiast wspierać je w podejmowaniu decyzji.

Rozmawialiśmy też o relacjach osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów, oraz o realiach załatwiania spraw w sądzie.

Dla RPO to problem istotny. Rzecznik zabiega o zniesienie instytucji ubezwłasnowolnienia i zastąpienia jej właśnie wspieraniem podejmowania decyzji. Olsztyńskie spotkanie pokazało, że rzecz wymaga jeszcze większej aktywności.

Problemy osób z SM

Okazuje się, że choroba ta stygmatyzuje, powoduje szykany (co jest całkowicie bezprawne). Sprawdzenia wymaga też dostępność rehabilitacji dla chorych na SM.

Prawa dzieci

Co robić, kiedy dziecko po rozwodzie rodziców nie chce się kontaktować z jednym z nich? Rodzic ma prawo do kontaktu, ale dziecko płacze, odchorowuje to...  Sędziowie nie pytają często dzieci o opinię wydając decyzję o kontaktach z rodzicami. 

Adam Bodnar mówił o złożoności problemu, o skomplikowanych relacjach emocjonalnych w rodzinach: najważniejsza jest zmiana mentalna (Kampania Rzecznika Praw Dziecka "Dziecko ma prawo do dwóch rodziców"), wyjęcie relacji z dzieckiem ze sporu między rodzicami (tu mogłaby pomóc instytucja adwokata czy reprezentanta dziecka w czasie rozwodu).

Programy wsparcia dla Amazonek

Rehabilitacja kobiet po mastektomii finansowana jest w taki sposób, że niektóre programy wykluczają kobiety młodsze. Tak nie powinno być, bo przecież organizacje Amazonek chcą pomagać wszystkim i nie chcą odmawiać pomocy komuś, kto jest "za młody".

O ekonomii społecznej

Czy Rzecznik nie mógłyby się zająć budowaniem rekomendacji na rzecz budowania ekonomii społecznej?

Tak, to dobry pomysł - mówi Adam Bodnar. - Podróże regionalne pokazują nam, że są miejsca, gdzie spółdzielnie socjalne kwitną (Cieszyn, Konin, Radom), ale są też miejsca, gdzie o nich nie słyszano. Potrzebne jest ponadresortowe spojrzenie na problem i wspólne budowanie i propagowanie rozwiązań.

A co z ogólną sytuacją? Ogólnym łamaniem praw?

"Wszystkie opowiedziane tu problemy są ważne, ale co z sytuacją ogólną. Z tym, że przestajemy się szanować? Że w kraju jest źle?" - pytali obecni.

- Nasze podróże po Polsce pokazują, jak wiele problemów jest niezałatwionych. To powoduje ogromne frustracje - mówił Adam Bodnar. - Jak to zmieniać? Politycy mowią "My się tym zajmiemy". Ale to tak nie jest. Recepta jest inna - i dosyć prosta. To po prostu codzienna, organiczna praca. Nie ma łatwych rozwiązań, a proste chwyty nie działają.

Do rozwiązywania problemów służą instrumenty prawne. Jednym z nich jest Rzecznik Praw Obywatelskich, drugim - Trybunał Konstytucyjny.

Dlatego - mówił Adam Bodnar - "bitwa o Trybunał" dotyczy praw tych wszystkich ludzi, których prawa obywatelskie są dziś naruszane.

Zdaniem Bodnara groźne jest to, że ten konflikt będzie się przedłużał, a Trybunał nie wróci do normalnego funkcjonowania. Nie zajmie się więc fundamentalnymi przepisami, które powinien ocenić, a jednocześnie rządzący będą mogli przyjmować kolejne przepisy naruszające prawa i wolności, albo centralizuje władzę (naruszając system niezależniej kontroli i trójpodziału władz).

Zbliża się moment kluczowy - kiedy Trybunał zacznie wydawać orzeczenia w sprawach ważnych dla szerokich grup obywateli. Co się wtedy stanie, jeśli nadal orzeczenia te nie będą publikowane?