Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich dostaje kopie uchwał podejmowanych w obronie niezależności sądownictwa w Polsce przez zgromadzenia sędziów z całego kraju
• Sędziowie przestrzegają w nich przez zmianami niszczącymi niezależność sędziowską, co godzi w prawa każdego obywatela do niezależnego i bezstronnego sądu
• Do tych działań zaliczają ustawę "dyscyplinujacą", którą podpisał już Prezydent
• Wzywają do zaprzestania akcji oczerniania sędziów oraz do zaniechania rażąco naruszających niezależność sędziów działan rzeczników dyscyplinarnych
• Dziękują też obywatelom za ich wsparcie 

Uchwały są wydawane w związku z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19 listopada 2019 r.

"Krajowa Rada Sądownictwa w obecnym kształcie nie spełnia swojej roli wynikającej z art. 186 Konstytucji RP, a powołanie na stanowisko sędziego za rekomendacją tego organu może tworzyć uzasadnioną wątpliwość co do niezawisłości sędziego” - głosi fragment uchwały Zgromadzenia Przedstawicieli Sędziów Okręgu Sądu Okręgowego w Poznaniu z 25 listopada 2019 r. Zadeklarowano wstrzymanie opiniowania kandydatów na wolne stanowiska sędziowskie w sądach rejonowych okręgu do czasu zagwarantowania powoływania przedstawicieli środowiska sędziowskiego do Krajowej Rady Sądownictwa w sposób niezależny od władzy ustawodawczej i wykonawczej.

W uchwale Zgromadzenia Sędziów Sądów Wojskowych z 5 grudnia 2019 r. czytamy, że po wyroku TS UE Zgromadzenie "w trosce o zachowanie właściwego przebiegu procedury nominacyjnej na wolne stanowiska sędziowskie, w poczuciu odpowiedzialności za realizację prawa stron do rozpoznania sprawy przed sądem prawidłowo umocowanym oraz odpowiedzialności za zgodne z regułami prawa funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości, wstrzymuje się z opiniowaniem kandydatów na stanowiska sędziowskie w sądownictwie wojskowym do chwili rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy, czy organ funkcjonujący obecnie jako Krajowa Rada Sądownictwa, spełnia warunki niezależności od władzy politycznej określone w ww. wyroku”

"Polscy sędziowie są sędziami Unii Europejskiej. W konsekwencji są zobowiązani do bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego. Podjęte już przez nich działania i wystąpienia, jak i te które nastąpią w przyszłości, mają i będą mieć na celu weryfikację prawidłowości powołania sędziów, którzy orzekali lub mają orzekać w sądach pierwszej czy drugiej instancji” – stwierdziło Zebranie Sędziów Sądu Okręgowego w Rzeszowie 13 grudnia 2019 r. "Niezależnie od konsekwencji które mogą nas spotkać, zawsze będziemy stać na straży prawa, niezawisłości sędziów i niezależności sądów, a w konsekwencji na straży niezbywalnych praw obywatelskich” - dodano.

"„Sprzeciwiamy się działalności legislacyjnej, umożliwiającej wpływanie na niezależność  orzeczniczą sędziów, poprzez wprowadzanie mechanizmów ich karania za podejmowane decyzje z dziedziny, w której są niezawiśli, w tym ograniczanie możliwości stosowania orzeczeń TSUE, a także realnie likwidującej samorządność sędziowską i ingerującej w prywatną sferę życia sędziów, wzywamy do zaprzestania akcji oczerniania i obrażania sędziów Rzeczypospolitej Polskiej” - głosi m.in. uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 16 grudnia 2019 r.

Tego samego dnia Zebranie Sędziów Sądu Rejonowego w Gdyni zaapelowało  do wszystkich organów państwa i osób mających wpływ na tworzenie i stanowienie prawa o podjęcie działań mających na celu powstrzymanie uchwalenia i wejścia w życie zmian zaproponowanych w projekcie zmiany ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw. "Niezależność sądu i niezawisłość sędziowska nie są prawami podmiotowymi sędziów. Są to zasady ustrojowe, określające miejsce władzy sądowniczej w strukturze i państwa, a ich celem jest zapewnienie każdemu obywatelowi ochrony w sporze z władzą wykonawczą i ustawodawczą. Niezawisłość sędziowska jest gwarancją praw obywateli” - stwierdzono. A zmiany ustawy "wręcz niszczą niezależność sędziowską, w istocie godząc w prawa każdego obywatela do rozpatrzenia spraw przez niezależny i bezstronny sąd”.

Zebranie Sędziów Sądu Rejonowego w Nysie 20 grudnia 2019 r. wyraziło głębokie zaniepokojenie niekonstytucyjnymi rozwiązaniami proponowanymi w projekcie ustawy z 12 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw . "Przyjęcie proponowanych rozwiązań spowoduje podważenie podstawowych zasad ustrojowych, w oparciu o które funkcjonuje Rzeczpospolita Polska, wynikających zarówno z Konstytucji, jak i prawa Unii Europejskiej” – stwierdzono.

"Wzywamy przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej Rzeczypospolitej Polskiej do natychmiastowego zaprzestania bezprecedensowych ataków na Sędziów i Sądy Rzeczypospolitej Polskiej i deprecjonowania pozycji władzy sądowniczej jako jednej z trzech równoprawnych władz Rzeczypospolitej Polskiej, umocowanej w Konstytucji” – uchwaliło 8 stycznia 2020 r. Zebranie Sędziów Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe.

Wyrażono stanowczo protest przeciwko planowanym zmianom ustawy — Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw. Godzą one w niezależność sądów i mogą stanowić zagrożenie dla niezawisłości sędziów. "Proponowane rozwiązanie legislacyjne stawia Rzeczpospolitą poza szacownym gronem krajów cywilizowanych” – stwierdza uchwała.

Zgromadzenie Ogólne Sędziów Apelacji Poznańskiej 13 stycznia 2020 r. uchwaliło m.in., że „solidaryzuje się z wszystkimi sędziami, przeciwko którym rzecznik dyscyplinarny sędziów sądów powszechnych Piotr Schab oraz jego zastępcy Przemysław W.Radzik i Michał Lasota wszczęli postępowania dyscyplinarne w związku z ich działalnością orzeczniczą”.  Wezwano ich do zaniechania działań rażąco naruszających niezależność sędziów.

W oddzielnej uchwale poznańscy sędziowie podziękowali „rodakom, którzy w ramach lokalnych i krajowych działań obywatelskich tak licznie udzielają wsparcia idei wolnych sądów, rozumiejąc, iż tak zwana <reforma wymiaru sprawiedliwości> proponowana przez większość parlamentarną oznacza w istocie likwidację niezależnego sądownictwa w Polsce, a tym samym - wyprowadzenie naszej Ojczyzny z europejskiej rodziny państw demokratycznych”.

W uchwale Zebrania Sędziów Sądu Rejonowego w Kluczborku 16 stycznia 2020 r. sprzeciwiono się rozwiązaniom z projektu ustawy z 12 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw. Uznano, że jej zapisy stanowią m.in. próbę zastraszenia sędziów poprzez wprowadzenie kar polegających m.in. na wydaleniu z zawodu czy przeniesieniu na inne stanowisko. Wyrażono solidarność ze wszystkimi sędziami i przedstawicielami pozostałych środowisk prawniczych, których dotknęły represje za ich działania zmierzające do ochrony praworządności i niezależności sądów.

23 stycznia 2020 r. sędziowie Sądu Okręgowego w Poznaniu wyrazili stanowczy sprzeciw wobec działań władzy wykonawczej i ustawodawczej mających na celu dyskredytację sędziów polskich i prób ograniczenia niezawisłości sędziowskiej. Wskazano, że Prezydent RP Andrzej Duda 17 i 18 stycznia 2020 r. użył bardzo mocnych i dyskredytujących wszystkich sędziów słów, w tym, że sądy są przeszkodą do prawidłowego rozwoju Polski i że sędziowie są nieodpowiedzialni i "powinni być eliminowani”, gdyż inaczej "Polska nigdy nie będzie normalnym państwem”.

"Trudno wobec takich słów przejść obojętnie, zwłaszcza że są wypowiadane przez najważniejszą osobę w państwie, która ma obowiązek stania na straży praworządności. Zgodnie z art. 10 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka każdy obywatel, w tym także sędzia, ma prawo do krytycznej opinii" - głosi uchwała. Za całkowicie niezasadne uznano wszczęcie postępowania przez zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych wobec sędziego Sądu Okręgowego w Poznaniu Jarosława Ochockiego, który na portalu społecznościowym wyraził krytyczną opinię o postawie Prezydenta. Wpis sędziego nie nosi bowiem znamion przestępstwa znieważenia głowy państwa. 

Kto dostaje uchwały?

Odpisy uchwał wysyłano m.in. Prezydentowi RP, Prezesowi Rady Ministrów, Ministrowi Sprawiedliwości, Marszałkom Sejmu i Senatu, Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego, stowarzyszeniom i organizacjom sędziowskim, Prezesom Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Krajowej Izby Radców  Prawnych.

RPO Adam Bodnar odpisuje autorom uchwał, dziękując za zajęcie stanowiska w debacie publicznej w obronie niezależności wymiaru sprawiedliwości.

Wskazuje, że sędziowie są w szczególny sposób uprawnieni i zobowiązani do zabierania głosu w dyskusji związanej z ochroną praworządności, niezależności wymiaru sądownictwa oraz praw i wolności człowieka i obywatela.

W wystąpieniach kierowanych do organów władzy publicznej nieustannie podkreśla, że niezależność sędziego stanowi fundament państwa prawa oraz podstawę zaufania obywateli do wymiaru sprawiedliwości, a także najważniejszy mechanizm ochrony praw i wolności przed naruszeniami ze strony władzy publicznej.

Rzecznik podkreśla, że w wyniku wprowadzanych zmian legislacyjnych i postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów, mamy do czynienia z realnym niebezpieczeństwem poważnego podważenia niezależności polskiego wymiaru sprawiedliwości oraz konstytucyjnie wymaganej wzajemnej kontroli oraz równoważenia się władz.

Pozbawia to obywateli prawa do rozpatrzenia swojej sprawy przez niezależny organ sądowy, co gwarantuje zarówno Konstytucja RP, Europejska Konwencja Praw Człowieka, jak i Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Działania Rzecznika Praw Obywatelskich koncentrują się obecnie na interwencjach w sprawach postępowań dyscyplinarnych sędziów wszczynanych przez Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych oraz monitorowaniu wykonywania zobowiązań wynikających z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19 listopada 2019 r.