Rzecznik na temat społecznego włączenia osób z niepełnosprawnościami i Europejskiego Aktu w Sprawie Dostępności
- Brak dostępności stron internetowych dla osób z niepełnosprawnością wzroku, brak dostępności budynków użyteczności publicznej, niedostosowane perony, nieprzystosowanie do potrzeb osób z niepełnosprawnościami gabinetów lekarskich, zwłaszcza ginekologicznych i stomatologicznych. To główne tematy skarg jakie napływają do Biura RPO, a dotyczą braku dostępności - mówił rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar podczas konferencji „Europa bez barier - korzyść dla wszystkich” zorganizowanej w Lubelskim Centrum Konferencyjnym.
Rzecznik w swoim wystąpieniu odnosił się do Europejskiego Aktu w Sprawie Dostępności, który jest aktem prawnym w formie dyrektywy mającym zapewnić wspólne, jednakowe wymogi dostępności wybranych produktów i usług. Celem rynkowym dyrektywy jest poprawa funkcjonowania jednolitego rynku UE poprzez usuwanie istniejących i zapobieganie powstawaniu nowych barier, które mogą wynikać z różnorodnych przepisów, norm i wytycznych dotyczących dostępności produktów i usług w poszczególnych państwach UE. Celem społecznym dyrektywy jest natomiast włączenie społeczne oraz umożliwienie prowadzenia niezależnego życia osobom z różnymi niepełnosprawnościami (także np. osobom starszym).
Produkty, które będą musiały być dostosowane w ramach Europejskiego Aktu w Sprawie Dostępności :
- sprzęt komputerowy (w tym laptopy i smartfony), systemy operacyjne;
- terminale samoobsługowe, czyli: bankomaty, terminale płatnicze, automaty do sprzedaży biletów (w tym także np. samoobsługowe przechowalnie bagażu czy automaty kolejkowe wydające numerki na poczcie) i urządzenia do odprawy samoobsługowej (np. na lotniskach);
- urządzenia związane z usługami telefonicznymi, w tym technologie zaawansowane, jak smartfony, iPady, modemy, routery itp.;
- urządzenia elektroniczne do odbioru treści audiowizualnych, jak komputery, telewizory, dekodery, kina domowe, odtwarzacze mp3, czytniki e-book’ów oraz oprogramowanie do nich.
Co trzeba będzie zapewnić w ramach dostosowania produktów:
- możliwość komunikowania się i orientacji przez więcej niż jeden kanał sensoryczny;
- alternatywny sposób komunikowania się i orientacji, inny niż mowa;
- elastyczne możliwości powiększania i kontrastu;
- elastyczne sposoby kontroli i oddzielania pierwszego planu od tła, włącznie z poprawą wyrazistości;
- możliwość regulowania głośności;
- tryb pracy w warunkach ograniczonego zasięgu i ograniczonej siły fizycznej;
- możliwość połączenia produktu z urządzeniami wspomagającymi.
Elementy produktów, które będą musiały być dostosowane:
- Dostępna ma być informacja na temat użytkowania produktu (etykietowanie, instrukcje i ostrzeżenia) – ma być zapewniona przez więcej niż jeden kanał sensoryczny.
- Dostępne ma być opakowanie produktu.
- Dostępny ma być sam produkt poprzez funkcjonalność, czyli jego funkcje muszą uwzględniać potrzeby osób z ograniczeniami w tym zakresie.
- Zapewniona ma być możliwość połączenia produktu z urządzeniami wspomagającymi.
Jakie usługi będą musiały być dostosowane?
- Usługi telefoniczne/ łączności elektronicznej, w tym usługi ratownictw.
- Audiowizualne usługi medialne.
- Usługi towarzyszące transportowi pasażerskiemu, w tym np. zakup biletu, odprawa on-line, informacja w czasie rzeczywistym np. o położeniu pojazdu.
- Usługi bankowe, czyli np. wpłata i wypłata gotówki, bankowość on-line, mobilna.
- E-książki wraz z czytnikami i oprogramowaniem.
- Handel elektroniczny, czyli zakupy w Internecie, włącznie ze stronami pośredniczącymi w transakcjach.
Jakie są najważniejsze uwagi do projektu dyrektywy:
- zbyt wąski zakres – z czasem rozszerzony o terminale płatnicze, elektroniczne czasopisma, usługi e-commerce, powiadamianie kryzysowe; nadal nie objęto zakresem dyrektywy dostępności usług ubezpieczeniowych, usług hotelowo-restauracyjnych, a także obiektów budowlanych, w których można skorzystać z dostępnych usług;
- proponowany zakres zastosowania jest ograniczony w tym sensie, że wymogi dyrektywy dotyczące dostępności mogą obejmować jedynie część usługi, powodując, że inne jej części będą niedostępne lub, w niektórych wypadkach, cała usługa będzie niedostępna dla osób z ograniczeniami funkcjonalnymi (przykład: usługi bankowe - dyrektywa nie nakłada na banki wymogu udostępniania pomieszczeń osobom z ograniczeniami funkcjonalnym, mimo że muszą one zapewnić dostępność proponowanej klientom usługi);
- 5-letni okres na wdrożenie dostępności przez firmy to okres za długi, ponieważ wiele produktów z obszaru ICT ma krótki czas użytkowania (np. smartfony) - propozycja, by czas na dostosowanie uzależnić od cyklu życia produktu lub usług;
- w projekcie dyrektywy przewidziano wyjątki od jej stosowania, jeśli firma stwierdzi, że zachowanie dostępności jest dla nich zbyt skomplikowane lub zbyt drogie (stanowi „nieproporcjonalne obciążenie”) - taki zapis może być wykorzystywany przez firmy, aby uniknąć dostosowywania produktów. Organizacje pozarządowe postulują z jednej strony jasne sprecyzowanie zasad i warunków dotyczących zaistnienia wyjątku, a z drugiej brak zezwolenia na wyjątki bez bardzo poważnych powodów.