Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich wycofał swe przystąpienie do postępowania Trybunału Konstytucyjnego ze skargi konstytucyjnej ws. odmowy zwolnienia od kosztów sądowych (sygn. akt SK 59/21)
• W składzie orzekającym zasiada bowiem osoba wybrana na stanowisko sędziego TK z naruszeniem art. 194 ust. 1 Konstytucji - na miejsce już obsadzone przez Sejm VII kadencji
• Stwierdziła to uchwała Sejmu z 6 marca 2024 r., która głosi m.in. że uchwała z 26 stycznia 2018 r. w sprawie wyboru Jarosława Wyrembaka na sędziego TK jest pozbawiona mocy prawnej

Działając na podstawie art. 63 ust. 2 ustawy z 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz art. 16 ust. 2 pkt 3 ustawy z 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Marcin Wiącek wycofał zgłoszenie udziału w postępowaniu TK w sprawie o sygn. akt SK 59/21 wraz ze swym stanowiskiem z 11 stycznia 2022 r.

Sprawa dotyczy skargi konstytucyjnej, w której skarżący kwestionuje zgodność art. 394[2] § 11 Kodeksu postępowania cywilnego, w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 142 nowelizacji Kpc - w zakresie, w jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych zawartego w apelacji, wydanego po raz pierwszy przez sąd II instancji. 

Powodem wycofania RPO ze sprawy jest fakt, że w składzie orzekającym zasiada osoba wybrana na stanowisko sędziego TK z naruszeniem art. 194 ust. 1 Konstytucji, tj. na miejsce już obsadzone przez Sejm VII kadencji. Wynika to z wyroków TK z 3 grudnia 2015 r., K 34/15, z 9 grudnia 2015 r., K 35/15, z 11 sierpnia 2016 r., K 39/16, a także z wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 7 maja 2021 r., Xero Flor w Polsce Sp. z o.o. przeciwko Polsce, skarga nr 4907/18, oraz z 14 grudnia 2023 r., M.L. przeciwko Polsce, skarga nr 40119/21.

Okoliczność ta została formalnie stwierdzona przez Sejm RP w uchwale z 6 marca 2024 r.  Sejm, jako organ konstytucyjnie upoważniony do dokonywania wyboru sędziów TK, stwierdził w niej m.in., że uchwała z 26 stycznia 2018 r. w sprawie wyboru Jarosława Wyrembaka na sędziego Trybunału jest pozbawiona mocy prawnej.

Po analizie treści i znaczenia prawnego uchwały Sejmu z 6 marca 2024 r. RPO doszedł do wniosku, że uchwałę tę należy częściowo traktować jako akt wydany na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji, służący wykonaniu orzeczeń TK, którego skutkiem było wzruszenie uchwał Sejmu o wyborze do TK sędziów: Bronisława Sitka, Andrzeja Sokali, Mariusza Muszyńskiego, Henryka Ciocha, Lecha Morawskiego, Justyna Piskorskiego i Jarosława Wyrembaka.

Zgodnie ze wskazanym przepisem Konstytucji „orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania". 

Uchwały Sejmu RP o wyborze sędziów TK na stanowiska już zajęte przez sędziów wybranych przez Sejm VII kadencji (Romana Hausera, Andrzeja Jakubeckiego i Krzysztofa Ślebzaka) należy uznać za "rozstrzygnięcia" w rozumieniu powyższego przepisu Konstytucji. 

Zostały one wydane na podstawie norm prawnych, których niekonstytucyjność została potwierdzona w wyrokach TK o sygn. akt K 34/15 i K 35/15. Ponadto w wyroku o sygn. akt K 39/16 TK stwierdził niezgodność z Konstytucją normy prawnej o treści przewidującej dopuszczenie do orzekania trzech osób wybranych do TK na stanowiska już zajęte przez sędziów wybranych przez Sejm VII kadencji. Działając na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji, Sejm RP był upoważniony do podjęcia czynności służących wykonaniu wskazanych wyżej orzeczeń TK.

Z tych przyczyn uchwała Sejmu RP z 6 marca 2024 r. - w części, w jakiej odnosi się do wskazanych wyżej uchwał Sejmu o wyborze sędziów TK - powinna być uznana za akt wydany bezpośrednio na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji, którego skutkiem jest wyeliminowanie tych uchwał z obrotu prawnego, co z kolei ma znaczenie z punktu widzenia prawidłowości obsadzenia składu orzekającego TK.

Udział w składzie orzekającym TK osoby nieuprawnionej do orzekania może doprowadzić do naruszenia wolności i praw przewidzianych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, a tym samym do naruszenia nakazu przestrzegania przez Rzeczpospolitą Polską wiążącego ją prawa międzynarodowego (art. 9 Konstytucji). Wynika to przede wszystkim z  wyroku ETPC w sprawie M.L. przeciwko Polsce.

Mając na względzie wszystkie te okoliczności, Rzecznik zdecydował się nie uczestniczyć w tym postępowaniu TK.

IV.511.601.2021