Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• SW ma dostać prawo do inwigilacji osób niebędących jej funkcjonariuszami lub pracownikami. Stałaby się zatem kolejną służbę uprawnioną do czynności operacyjnych
• Taki projekt Ministerstwa Sprawiedliwości nie gwarantuje praworządnego stosowania kontroli operacyjnej, ingerującej w konstytucyjne prawa i wolności
• Jego uzasadnienie nie wyjaśnia przekonująco zasadności tej propozycji - wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich
• Ocenia, że wystarczyłoby, aby SW żądała w tym zakresie niezbędnej pomocy od policji

RPO Marcin Wiącek przekazał ministrowi sprawiedliwości Zbigniewowi Ziobrze uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (UD287). Prosi  o wzięcie ich pod uwagę w trakcie dalszych prac legislacyjnych.

Zakładanym celem projektu jest podniesienie standardów funkcjonowania SW w zakresie przeciwdziałania przestępczej działalności osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. 

Ma temu służyć nowo powołany Inspektorat Wewnętrzny Służby Więziennej. Dostałby on prawo do kontroli operacyjnej (np. podsłuchy, obserwacja, uzyskiwanie danych telekomunikacyjnych) osób niebędących funkcjonariuszami lub pracownikami Służby Więziennej - w związku z wykonywaniem czynności służbowych SW.

W ocenie RPO takie rozszerzenie kompetencji SW stwarza realne zagrożenie dla naruszeń praw i wolności - przede wszystkim prawa do wolności i ochrony tajemnicy komunikowania się (art. 49 Konstytucji) osób niebędących funkcjonariuszami lub pracownikami SW. 

Uprawnienie to należy ocenić jako niecelowe. Objęcie wskazanej kategorii osób kontrolą operacyjną realizowaną przez funkcjonariuszy SW nie wprowadza dostatecznych gwarancji praworządnego stosowania środków, które z istoty stanowią ingerencję w konstytucyjne prawa i wolności. Uzasadnienie projektu nie zawiera przekonującego wyjaśnienia zasadności wdrożenia tych uregulowań. 

Rzecznik wskazuje, że dla realizacji zadań IWSW wobec osób niebędących funkcjonariuszami lub pracownikami SW wystarczające byłoby żądanie udzielenia w tym zakresie niezbędnej pomocy przez policję. 

Z projektu wynika, że ochrona prywatności funkcjonariuszy poza służbą - poprzez powiązanie przestępstw popełnianych przez funkcjonariuszy i pracowników SW  z wykonywaniem czynności służbowych - przemawia za wyłączeniem z zadań IWSW rozpoznawania, zapobiegania, wykrywania oraz uzyskiwania i utrwalania dowodów np. przestępstw związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie funkcjonariusza SW.

Skuteczne przeciwdziałanie przemocy w rodzinach funkcjonariuszy wymaga równie skutecznych środków. Uzyskane w ten sposób informacje mogą dać asumpt do wypracowania indywidualnych programów pomocowych skierowanych do funkcjonariuszy SW dopuszczających się zachowań przemocowych. 

Wątpliwości RPO budzi też  przyznanie funkcjonariuszom IWSW uprawnienia do „sprawdzenia prewencyjnego”, czyli 

• kontroli osobistej (w tym przymusowe zdjęcie odzieży i obuwia); 
• obserwowania i rejestrowania, przy użyciu środków technicznych, obrazu zdarzeń w miejscach publicznych oraz dźwięku;
• żądania użyczenia rzeczy lub dokumentu.

Ponadto RPO ma uwagi do innych propozycji projektu (szczegóły w załączniku na dole strony).

WZF.7040.8.2021