Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rada Częstochowy zaapelowała do rządu o likwidację finansowania lekcji religii z budżetu miasta - na co Akcja Katolicka poskarżyła się RPO
• Uchwała Rady zmierza do przeniesienia kosztów tych lekcji z samorządów na państwo i pokrywania ich w całości z państwowej subwencji oświatowej
• Należy ją wiązać głównie z wzrostem wydatków samorządów na oświatę, który przewyższa wzrost subwencji
• Władze publiczne mają konstytucyjny obowiązek organizowania lekcji religii, a zatem i ich finansowania
• W swobodzie ustawodawcy mieści się zaś kwestia podziału kosztów organizacji lekcji religii między budżet państwa a budżety samorządów

Tak rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek odpisał prezesowi Akcji Katolickiej Archidiecezji Częstochowskiej Arturowi Dąbrowskiemu. Pod koniec grudnia 2022 r. zwrócił się on do RPO w sprawie uchwały Rady Miasta Częstochowa, która zawierała apel do rządu o likwidację finansowania lekcji religii z budżetu miasta.

RPO po analizie sprawy nie znalazł podstaw do podjęcia działań w granicach swoich kompetencji.

Uchwała zawierała apel do o likwidację finansowania lekcji religii z budżetu miasta w związku z rosnącymi, niezależnie od miasta, kosztami funkcjonowania miejskiego systemu edukacji. Uchwała ma charakter apelu politycznego, który nie wywiera skutków prawnych dla mieszkańców. Nie oznacza decyzji o zaprzestaniu finansowania lekcji religii w Częstochowie.

Nie zmierza również do zaprzestania ich finansowania ze środków publicznych. To postulat skierowany do centralnej administracji rządowej o podjęcie inicjatywy legislacyjnej zmierzającej do przeniesienia ciężaru finansowania lekcji religii z samorządów na państwo i pokrywania ich w całości z państwowej subwencji oświatowej.

Wydaje się, że uchwałę należy wiązać przede wszystkim z obserwowanym w ostatnich latach szybszym wzrostem wydatków ponoszonych przez jednostki samorządu terytorialnego na oświatę, przewyższającym wzrost subwencji oświatowej. Na problem zwróciła uwagę m.in. Najwyższa Izba Kontroli w opublikowanej w 2022 r. Informacji o wynikach kontroli „Finansowanie zadań oświatowych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego".

W samej uchwale nie znalazły się zaś treści o charakterze dyskryminującym, a tym bardziej mogące nosić znamiona mowy nienawiści - podkreśla RPO.

Finansowanie religii ze środków publicznych ma umocowanie w art. 53 ust. 4 Konstytucji RP. W doktrynie prawa wskazuje się, że ustrojodawca, określając po stronie rodziców i uczniów prawo podmiotowe do edukacji religijnej w szkole publicznej, nałożył na władze publiczne obowiązek organizowania lekcji religii, a zatem i ponoszenia ich kosztów. Finansowanie edukacji religijnej w szkole publicznej nie należy zatem do zakresu swobody ustawodawcy zwykłego, ale jest konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych. Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu orzeczenia z 30 stycznia 1991 r. (sygn. akt K 11/90) wskazał, że wypłacania wynagrodzenia nauczycielom religii nie można utożsamiać z dotowaniem lub subwencjonowaniem kościołów czy związków wyznaniowych.

Podział kosztów organizacji nauczania religii między budżet państwa a budżety samorządowe jest natomiast zagadnieniem mieszczącym się w swobodzie politycznej ustawodawcy w obszarze finansów publicznych. Rzecznik Praw Obywatelskich nie jest organem właściwym do formułowania ocen i postulatów w tym zakresie.

RPO zapewnia, że stale monitoruje problematykę poszanowania wolności sumienia i wyznania, w tym kwestie dotyczące organizacji lekcji religii i etyki w szkołach publicznych.

VII.5600.18.2022