Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nadal wpływają skargi na zasady zawieszania renty rolniczej w przypadku prowadzenia działalności rolniczej małżeństwa rolników, z których jedno pobiera emeryturę, a drugie rentę rolniczą
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk prosi o stanowisko ministra rolnictwa i rozwoju wsi Czesława Siekierskiego
• AKTUALIZACJA: Odpowiedzi udzielił sekretarz stanu w MRiRW Michał Kołodziejczak 

Rzecznik jest adresatem skarg dotyczących zasad zawieszenia renty rolniczej na gruncie art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - w odniesieniu do małżeństwa rolników, z których jeden z małżonków pobiera emeryturę, a drugi rentę rolniczą.

W związku z ostatnimi zmianami legislacyjnymi, zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej nie jest już warunkiem koniecznym wypłaty części uzupełniającej emerytury rolnicze. Ustawodawca nie zdecydował jednak, aby takie rozwiązanie wprowadzić również w stosunku do rencistów.

Według art. 28 ustaw, w celu podjęcia przez KRUS wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej konieczne jest zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej. Rencista powinien bowiem przenieść własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę. Przeniesienia własności gospodarstwa rolnego może nastąpić w drodze: umowy darowizny, umowy o dożywocie, umowy sprzedaży. 

Natomiast rencista, który nie chce wyzbywać się własności gospodarstwa rolnego, spełni warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli wydzierżawi gospodarstwo rolne innej osobie fizycznej lub prawnej. Aby jednak umowa dzierżawy mogła stanowić podstawę do wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej - oprócz warunków określonych przepisami kodeksu cywilnego - musi spełniać warunki szczegółowo określone w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. Przewiduje ona w ściśle określonych przypadkach wypłatę 50% lub 75% albo 100% części uzupełniającej renty rolniczej, mimo że rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Obowiązujące regulacje przewidują, że gdy rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu z mocy ustawy, wypłata renty nie ulega zawieszeniu. W tym przypadku część uzupełniającą renty wypłaca się w pełnej wysokości.

Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie przewidują tego rozwiązania, gdy jeden z małżonków pobiera emeryturę, a drugi  rentę. Z chwilą przejścia małżonka rolnika na emeryturę i zaprzestania płacenia składek, małżonkowi renciście zostaje zawieszona część uzupełniająca renty rolniczej. A zatem małżonek rolnika podlegającego ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, pobiera pełną rentę rolniczą do czasu, gdy małżonek rolnik nabędzie prawo do emerytury, wtedy bowiem wpłata renty małżonka rencisty zostaje zawieszona.

Rzecznik Praw Obywatelskich podnosił tę kwestię w wystąpieniu z 27 lutego 2023 r. do ówczesnego Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W odpowiedzi z 31 marca 2023 r. wyjaśniono, że w Ministerstwie analizowana jest możliwość podjęcia prac legislacyjnych dotyczących tej kwestii. Działania legislacyjne w tym zakresie nie zostały jednak podjęte.

ZRPO Stanisław Trociuk prosi Ministra o stanowisko w sprawie, zwłaszcza co do możliwości podjęcia prac legislacyjnych w omawianym zakresie.

Odpowiedź Michała Kołodziejczaka, sekretarza stanu w MRiRW

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, renta rolnicza składa się z części składkowej oraz części uzupełniającej. Część składkowa renty rolniczej jest wypłacana zawsze, jednakże wypłata części uzupełniającej ulega zawieszeniu w całości lub w określonej części, jeżeli świadczeniobiorca nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

W sytuacji, gdy rencista prowadzi działalność rolniczą wraz z małżonkiem, który podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, do momentu przejścia małżonka na emeryturę rolniczą – rencista otrzymuje świadczenie w pełnej wysokości (wypłata nie ulega zawieszeniu). W momencie przejścia małżonka na emeryturę i niezaprzestania prowadzenia działalności rolniczej przez małżonków, renciście zostaje zawieszona część uzupełniająca renty rolniczej.

Rozwiązanie zgodnie z którym renciście nie jest zawieszana wypłata świadczenia, jeżeli prowadzi działalność z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu jest konsekwencją potrzeby zapewnienia możliwości osiągnięcia przez ubezpieczonego małżonka wymaganego stażu ubezpieczeniowego do nabycia prawa do emerytury rolniczej. W przeciwnym razie mogłyby powstać problemy z nabyciem przez niego prawa do emerytury rolniczej po osiągnięciu wieku emerytalnego, gdyż do nabycia prawa do emerytury rolniczej należy się wykazać 25-letnim okresem podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Wobec tego, zgodnie z przepisami art. 28 ww. ustawy, rencista chcąc otrzymać świadczenie w pełnej wysokości (tzn. zarówno część składkową jak i część uzupełniającą) powinien zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej, np. poprzez przeniesienie własności gospodarstwa rolnego na inną osobę.

Dokonać tego można w każdej dozwolonej prawem formie, np. przez wydzierżawienie gospodarstwa rolnego, umowę darowizny, umowę o dożywocie, umowę sprzedaży. Ewentualnie rolnik-rencista po udowodnieniu, że nie prowadzi działalności rolniczej w posiadanym gospodarstwie również otrzyma świadczenie w pełnej wysokości. Jeśli chodzi o możliwość wydzierżawienia gospodarstwa rolnego, dokonuje się tego na podstawie umowy pisemnej zawartej na co najmniej 10 lat, której zawarcie potwierdza wójt, właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotu dzierżawy.

Przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników przewidują zatem zróżnicowane formy zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, które pozwalają uwzględnić różne potrzeby osób korzystających z rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych. Należy również zauważyć, że rencista, otrzymując świadczenie w pełnej wysokości, może użytkować grunty rolne, pod warunkiem, że nie stanowią one gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, a więc ich łączna powierzchnia nie może przekraczać 1 ha lub 1 ha przeliczeniowego.

Przesłanką zawieszenia wypłaty części uzupełniającej renty, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jest prowadzenie działalności rolniczej, a nie samo posiadanie gospodarstwa rolnego, ponieważ osoba, która otrzymuje rentę z tytułu niezdolności do pracy, jest całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie rolnym.

III.7060.36.2023