Biuletyn Informacji Publicznej RPO

14. raport roczny Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur prezentuje działalność Zespołu w okresie sprawozdawczym od 1 stycznia do 31 grudnia 2021 r.

Sytuacja zagrożenia związanego z rozpowszechnianiem się pandemii COVID-19 oraz występowaniem kolejnych fal i rekordowych liczb zakażeń koronawirusem w 2021 r. spowodowała, że Zespół KMPT na bieżąco dostosowywał metody pracy, kierując się m.in. zasadą "nie szkodzić". Mimo niestabilnych okoliczności pandemicznych przedstawiciele KMPT przeprowadzili w ubiegłym roku 76 wizytacji stacjonarnych w miejscach, takich jak: komisariaty policji, zakłady poprawcze, domy pomocy społecznej, placówki całodobowej opieki, jednostki penitencjarne, ośrodki dla cudzoziemców i placówki straży granicznej, a także izby wytrzeźwień. Nie zawsze możliwa była jednak bezpośrednia obecność ekspertów KMPT w danym miejscu pozbawienia wolności. W sytuacji najwyższych wzrostów zakażeń przeprowadzano monitoring on-line za pośrednictwem komunikatora internetowego. Polegał on na rozmowach z osobami pozbawionymi wolności, rozmowach z personelem, a także analizie dokumentów. W ten sposób Zespół KMPT przeprowadził 16 spotkań, przede wszystkim w domach pomocy społecznej i młodzieżowych ośrodkach wychowawczych.

Rok 2021 dostarczył wielu wyzwań w zakresie ochrony praw człowieka, w tym prewencji tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania.

Na początku analizowanego roku upubliczniony został raport KMPT opisujący naruszenia funkcjonariuszy Policji wobec osób zatrzymanych podczas protestów, które odbywały się w Warszawie w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r. zaostrzającym przepisy aborcyjne. Publikacja stała się pretekstem do zorganizowania w naszym Biurze debaty o reakcji policji na demonstracje obywateli oraz o konieczności implementowania w przepisach prawa, a także w praktyce minimalnych gwarancji antytorturowych.

Pod koniec marca 2021 r. ukazał się raport tematyczny KMPT pn.: Obcokrajowcy w detencji administracyjnej, zawierający wyniki z monitoringu przeprowadzonego w ośrodkach strzeżonych dla cudzoziemców. Pokazał on, że przebywają w nich cudzoziemcy będący ofiarami tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania, gwałtów i innego rodzaju przemocy. Osoby te, ze względu na przebytą traumę, nigdy nie powinny znaleźć się w tego typu placówkach, przypominających swym reżimem więzienia. Umieszczenie ich w zamkniętych ośrodkach jedynie pogłębia traumę, a w skrajnych przypadkach zagraża ich życiu i zdrowiu.

Zespół KMPT monitorował także przypadki zgonów osób zatrzymywanych przez funkcjonariuszy Policji, wyrażając zaniepokojenie przebiegiem takich interwencji w oświadczeniach Mechanizmu. Warto w tym miejscu podkreślić, że RPO i KMPT w 2021 r. zwracali się do przedstawicieli władz z prośbą o jak najszersze upowszechnianie opracowanych przez ONZ Zasad Mendeza, które promują skuteczne, etyczne i nieprzymusowe przesłuchiwanie, skoncentrowane na zasadach domniemania niewinności i dążeniu do prawdy.

Obowiązek publikowania i rozpowszechniania rocznych raportów krajowych mechanizmów prewencji wynika z art. 23 Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjętego przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 18 grudnia 2002 r.