Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Niezasadne zatrzymania przez policję uczestników zgromadzeń publicznych oraz legitymowanie obywateli, nakładanie mandatów i kierowanie do sądów wniosków o ukaranie
• Nakładanie przez Państwową Inspekcję Sanitarną kar pieniężnych za nieprzestrzeganie ograniczeń pandemicznych
• Prawidłowość wydatkowania środków publicznych przez publiczną radiofonię i telewizję
• Zbadanie sytuacji mieszkańców domów pomocy społecznej w stanie epidemii pod kątem dostępu do opieki zdrowotnej i zapewnienia kontaktów ze światem
• Brak usług opiekuńczych dla osób starszych w miejscu ich zamieszkania
• Korzystanie przez Prokuratora Krajowego z uprawnienia do delegowania prokuratora bez jego zgody do innej jednostki

Takie m.in. propozycje kontroli w 2022 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zgłasza prezesowi Najwyższej Izby Kontroli Marianowi Banasiowi.

W odpowiedzi na pismo Prezesa NIK, zastępca RPO Stanisław  Trociuk przedłożył propozycje tematów kontroli, które należałoby uwzględnić w działaniach kontrolnych NIK planowanych na 2022 r.

1. Prawidłowość działań Policji dokonującej zatrzymania osób uczestniczących w zgromadzeniach publicznych w świetle orzecznictwa sądowego, uznającego liczne przypadki tych zatrzymań za niezasadne, nieprawidłowe i niezgodne z prawem i wpływ tych działań na konieczność wpłaty z budżetu państwa stosownych zadośćuczynień oraz odszkodowań.
2. Dochodzenie przez Skarb Państwa roszczeń zwrotnych na podstawie art. 557 k. p. k. od osób, które swych bezprawnym działaniem spowodowały niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie.
3. Sprawdzenie, czy organy prowadzące postępowania administracyjne na podstawie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko prawidłowo i zgodnie z celem tej ustawy, zapewniają udział organizacjom społecznym, w tym organizacjom ekologicznym, w sprawach dotyczących wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla realizacji przedsięwzięć uciążliwych takich jak wielkoprzemysłowe fermy trzody chlewnej, drobiu, zwierząt futerkowych.
4. Prawidłowość działań Policji polegających na legitymowaniu, zatrzymywaniu, nakładaniu mandatów karnych i kierowaniu do sądów wniosków o ukaranie, dla których to czynności jako materialnoprawną podstawę Policja wskazywała art. 54 Kodeksu wykroczeń, w stosunku do osób nieprzestrzegających nakazów, zakazów, ograniczeń i obowiązków w stanie epidemii. Przepisy rozporządzeń wydawanych na podstawie ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w oczywisty sposób nie stanowią przepisów porządkowych w rozumieniu art. 54 k. w., służą bowiem ochronie zdrowia, a nie ochronie porządku i spokoju w miejscach publicznych. W związku z tym Policja nie miała do tych działań wystarczających podstaw prawnych w Kodeksie wykroczeń aż do czasu wejścia w życie ustawy z 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z COVID-19, a więc do momentu wprowadzenia art. 116 § 1a k. w. Stanowisko to potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego uwzględniające jako oczywiście zasadne kasacje wnoszone przez Rzecznika od wyroków nakazowych (m. in. wyroki: z dnia 26 marca 2021 r., sygn. akt II KK 40/21, z dnia 8 kwietnia 2021 r., sygn. akt II KK 75/21; z dnia 5 maja 2021 r., sygn. akt V KK 132/21, V KK 126/21, II KK 106/21; z dnia 12 maja 2021 r., sygn. akt II KK 76/21 i II KK 82/21).
5. Ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o zmianie ustawy o finansowaniu wsparcia tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych, ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy oraz o zmianie Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw wprowadziła do ustawy o ochronie praw lokatorów szereg zmian, w tym nałożyła na gminy obowiązek określenia w uchwale warunków, jakie musi spełniać lokal wskazywany dla osób z niepełnosprawnościami. W związku z tym gminy powinny podjąć w ciągu dwóch lat nowe uchwały określające zasady wynajmowania na potrzeby osób z niepełnosprawnościami lokali stanowiących ich własność. Należałoby zbadać czy i w jaki sposób ów obowiązek nałożony na gminy został wykonany.
6. Nakładanie przez Państwową Inspekcję Sanitarną kar pieniężnych za nieprzestrzeganie obowiązków, zakazów, nakazów i ograniczeń określanych w kolejnych rozporządzeniach Rady Ministrów wydawanych na podstawie art. 46a i art. 46b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z uwzględnieniem okoliczności wielokrotnie potwierdzonej w orzecznictwie sądów administracyjnych, że organy PIS co do zasady nie zapewniały stronom prowadzonego przez siebie postępowania administracyjnego czynnego udziału w tym postępowaniu, zaś czynności dowodowe ograniczały wyłącznie do posłużenia się w celu wykazania naruszenia prawa notatką sporządzoną przez funkcjonariusza Policji.
7. Prawidłowość wydatkowania środków publicznych przez publiczną radiofonię i telewizję w sytuacji, gdy w powszechnym odczuciu społecznym (wyrażanym także w skargach kierowanych do Rzecznika) oraz w świetle badań analitycznych publiczna radiofonia i telewizja nie realizuje misji publicznej w postaci oferowania społeczeństwu programów cechujących się pluralizmem, bezstronnością, wyważeniem i niezależnością.
8. Zbadanie sytuacji mieszkańców domów pomocy społecznej w stanie epidemii pod kątem ich dostępu do opieki zdrowotnej, zapewnienia kontaktów ze światem zewnętrznym.
9. Zbadanie zjawiska rezygnacji opiekunów osób starszych z wykonywania pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania osobistej opieki w celu wsparcia w czynnościach życia codziennego, z uwagi na brak usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania. Zjawisko to powoduje często powoduje ubóstwo i izolację społeczną tych opiekunów w związku ze zbyt szybkim opuszczeniem rynku pracy i utratą otrzymania w przyszłości wyższego świadczenia emerytalnego. Tymczasem celem polityki społecznej prowadzonej w wymiarze lokalnym powinno być tworzenie warunków umożliwiających tym osobom jak najdłuższe pozostanie na rynku pracy.
10. Prawidłowość wykonywania przez wojewodów zdań dotyczących ustalania prawa do świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego, objętych koordynacją systemu zabezpieczenia społecznego.
11. Korzystanie przez Prokuratora Krajowego z uprawnienia do delegowania prokuratora bez jego zgody do innej jednostki organizacyjnej prokuratury (art. 106 § 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze), które jak wynika ze spraw rozpoznawanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich, odbywa się bez uwzględnienia sytuacji życiowej i rodzinnej delegowanego prokuratora oraz potrzeb poszczególnych jednostek prokuratury i łączy się z wypłatą ze środków publicznych dodatkowych należności przysługujących prokuratorowi delegowanemu do innej miejscowości.

III.037.1.2021