Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniu 24 listopada 2022 r. odbyło się kolejne posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Przeciwdziałania Bezdomności. Tematem obrad był przygotowany przez KPRM Pilotażowy Program do Strategii Włączenia Społecznego „Wzajemnie Potrzebni”, którego celem jest integracja społeczna poprzez wsparcie mieszkaniowe.

Prezentacja programu

Założenia programu przedstawiła w imieniu KPRM Pani Magdalena Ruszkowska-Cieślak.

Z uwagi na obecną sytuację, zasadniczym adresatem programu pilotażowego są uchodźcy z Ukrainy. Docelowo, program jest adresowany do szerszej grupy osób narażonych na wykluczenie społeczne. Ma być realizowany w oparciu o stworzenie warunków do zamieszkania, włączenie do rynku pracy i lokalnego systemu edukacji – przy wykorzystaniu potencjału mniejszych miejscowości. Preferowane mają być gminy liczące do 120 tysięcy mieszkańców.

Aktualnie, uchodźcy koncentrują się w dużych miastach. Powodem tego jest przekonanie o wyższym standardzie życia, lepiej rozwiniętym rynku pracy i wyższych wynagrodzeniach, a także lepszych usługach publicznych. W efekcie, wyczerpują się możliwości dużych miast, np. długotrwałe przebywanie uchodźców w ośrodkach zakwaterowania zbiorowego, podczas gdy w mniejszych ośrodkach pozostaje niewykorzystany potencjał. Część mniejszych gmin posiada braki w zakresie pracowników w licznych obszarach, np. usług społecznych i w rolnictwie, podczas gdy uchodźcy to w dużej części kobiety, które po szkoleniach mogą wypełnić tą lukę zawodową. Ponadto, w małych gminach są liczne pustostany w zasobach prywatnych i gminnych, które można szybko przystosować na cele mieszkaniowe.

W celu realizacji pilotażu i programu przewidziane są m.in. działania mające na celu stworzenie warunków niedrogiego zamieszkania w małych miejscowościach i wsiach dla rodzin uchodźców z Ukrainy, repatriantów, rodzin polskich w trudnej sytuacji życiowej w tym:                                           

• powołanie lokalnych Społecznych Agencji Najmu – upowszechnienie rozwiązania;
• propagowanie dobrowolnej relokacji ukraińskich rodzin z miejsc zbiorowego zakwaterowania w dużych miastach do mniejszych gmin;
• zwiększenie taniego zasobu mieszkaniowego w dyspozycji małych miast i gmin wiejskich – tak by odwrócić trend wyludniania i zwiększyć ich atrakcyjność;
• przygotowanie zawodowe oraz zatrudnienie części uchodźców z Ukrainy do prac związanych z usługami społecznymi i rolnictwem;
• integracja społeczna Ukraińców poprzez naukę języka i pomoc w znalezieniu pracy.

Dyskusja

W dyskusji nad programem eksperci w pierwszej kolejności wyrazili zadowolenie, że dyskusja dotyczy działań zmierzających do rozwiązania problemu, a nie jak często dotychczas, jego diagnozy. Mowa jest o mieszkaniach i szerokiej grupie adresatów pomocy.

W dalszej części wskazywano na problemy, które realizacja programu może napotkać. Wskazano, że małe ośrodki mają problemy, które nie występują lub są występują na mniejszą skalę w dużych ośrodkach. Wśród nich są: kłopoty komunikacyjne, mniejsza dostępność wielu usług społecznych, problemy organizacyjne lokalnej oświaty, znaczne trudności w zapewnieniu wsparcia psychologicznego.

Oprócz tego, pojawiają się trudności systemowe wspólne dla całego kraju, w szczególności długotrwałość postępowań administracyjnych, zasady ustalania właściwości miejscowej dla udzielania świadczeń społecznych. Zwrócono uwagę na to, że gminy mogą unikać „ściągania” do siebie ludzi z zewnątrz z dużymi problemami – mogą to postrzegać jako znaczący problem dla siebie.

Aktualizacja danych statystycznych

Niezależnie od debaty o Programie KPRM, eksperci zwrócili uwagę na potrzebę zebrania aktualnych danych statystycznych o osobach dotkniętych kryzysem bezdomności. Ostatnie badania były trzy lata temu, więc nie obrazują zmian zjawiska spowodowanych pandemią oraz spowolnieniem gospodarczym i inflacją. Zgodzono się, że na potrzebę przeprowadzenia ogólnopolskiego liczenia osób w kryzysie bezdomności warto zwrócić uwagę Ministerstwu Rodziny i Polityki Społecznej.

Podczas posiedzenia, które po raz pierwszy od czasu ogłoszenia stanu epidemii, miało formułę stacjonarną Rzecznik Praw Obywatelskich wręczył członkom Komisji akty powołania w skład tej Komisji Ekspertów.