Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Podjęcie czynności wyjaśniających w 152 sprawach;
• Wszczęcie 68 postępowań dyscyplinarnych, z których dwa umorzono, a w trzech odmówiono wszczęcia postępowania
• Skierowanie w 16 sprawach wniosków o rozpoznanie spraw dyscyplinarnych sędziów do sądów dyscyplinarnych
• Taki bilans działań sędziowskiego rzecznika sądów powszechnych i jego dwóch zastępców przedstawił sędzia Piotr Schab – od czasu powołania w czerwcu 2018 r. przez Ministra Sprawiedliwości

O bilans poprosił Rzecznik Praw Obywatelskich  20 stycznia 2020 r. 17 stycznia RPO spytał Krajową Radę Sądownictwa, czy podjęła uchwałę w sprawie wyboru Piotra Schaba na rzecznika dyscyplinarnego przed powołaniem go w czerwcu 2018 r. przez Ministra Sprawiedliwości.

W ocenie RPO prawidłowe powołanie rzecznika dyscyplinarnego wymaga takiej uchwały KRS.  Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 2 pkt. 4 ustawy z 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, Rada w szczególności m.in. "wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych". Etap drugi to powołanie rzecznika na podstawie uchwały KRS przez Ministra Sprawiedliwości. Art. 112 § 3 ustawy z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi zaś: "Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych oraz dwóch Zastępców Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych powołuje Minister Sprawiedliwości na czteroletnią kadencję".

Oznacza to najpierw wybór przez KRS, a dopiero potem powołanie przez ministra. W związku z tym RPO chce wiedzieć, czy wymagana przepisami uchwała KRS w przedmiocie wyboru rzecznika dyscyplinarnego została podjęta.

Jeśli uchwały KRS nie było, wszelkie czynności wyjaśniające i dyscyplinarne rzecznika i jego zastępców podjęto bez wymaganej podstawy prawnej – ocenia RPO.  A wtedy należałoby też uznać, że rzecznik i jego zastępcy przekraczają uprawnienia, a ich działania to nadużycie władzy.

RPO monitoruje postępowania dyscyplinarne, czynności wyjaśniające i inne czynności rzecznika dyscyplinarnego i jego zastępców. Adam Bodnar wiele razy wyrażał zaniepokojenie wszczynaniem przez nich postępowań w związku z działalnością orzeczniczą sędziów, ich publicznymi wypowiedziami dotyczącymi reformy wymiaru sprawiedliwości, udziałem sędziów w wydarzeniach związanych z edukacją prawną obywateli.

Kwestia postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów ma fundamentalne znaczenie z punktu widzenia realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz w art. 47 Karty Praw Podstawowych UE.

Nowy model postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów wprowadzono nowelizacją ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (ustawa z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym. System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów został poddany całkowitej kontroli Ministra Sprawiedliwości, który pełni jednocześnie funkcję Prokuratora Generalnego.

To minister  powierza obowiązki sędziego sądu dyscyplinarnego oraz powołuje i odwołuje Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych i jego dwóch zastępców. Może wnioskować o wszczęcie postępowania przeciw wybranemu sędziemu i sprzeciwić się umorzeniu postępowania. Może także wyznaczyć do prowadzenia sprawy dyscyplinarnej przeciwko sędziemu specjalnego rzecznika dyscyplinarnego, którym może być prokurator.

Od powołania 4 czerwca 2018 r. na rzecznika dyscyplinarnego Piotr Schab podjął  działania, powołując się na kompetencje przysługujące z Prawa o ustroju sądów powszechnych.

W związku z tym Adam Bodnar poprosił o go bilansu dotychczasowych działań, a zwłaszcza o informacje:

• Ile  postępowań dyscyplinarnych wszczęto wobec sędziów, a w ilu przypadkach stwierdzono brak podstaw do tego?
• Ile takich spraw wszczęto z własnej inicjatywy, a ile na żądanie m.in. Ministra Sprawiedliwości, prezesów sądów czy Krajowej Rady Sądownictwa?
• Ile spraw Pan i Pana zastępcy przejęli do prowadzenia od zastępców rzecznika dyscyplinarnego działających przy sądach apelacyjnych i sądach okręgowych oraz ile im przekazali do prowadzenia;
• Jakie zarzuty były stawiane sędziom w ramach postępowań dyscyplinarnych; 
• Ile spraw jest obecnie prowadzonych przez Pana i Pana zastępców;
• Ile spraw dotychczas wszczętych w ramach postępowań dyscyplinarnych zakończyło się oraz jaki był wynik tych postępowań;
• Jak ocenia Pan rezultaty podejmowanych przez Pana i Pana zastępców działań.

Odpowiedź Piotra Schaba

Przepraszam za opóźnienie w udzieleniu odpowiedzi - co było skutkiem wprowadzenia ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem C0VID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych

Rzecznik Dyscyplinarny z racji pełnionej funkcji nie prowadzi oficjalnej statystyki, która pozwoliłaby na udzielenie odpowiedzi w stopniu tak szczegółowym jak pytania zawarte w ww. pismach. Nie przetwarza też tak szczegółowych danych, koncentrując się nie na statystycznej, lecz na merytorycznej stronie zagadnień odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów. Poza tym Rzecznik Dyscyplinarny nie dysponuje biurem, które mogłoby dokonywać tak szczegółowych analiz.

Odpowiadając na przedstawione pytania, informuję, że Rzecznik Dyscyplinarny i Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych:

• podjęli czynności wyjaśniające w 152 sprawach;
• wszczęli 68 postępowań dyscyplinarnych (dwa postępowania zostały umorzone postanowieniem Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych, w trzech odmówiono wszczęcia postępowania dyscyplinarnego);
• w 16 sprawach skierowano wnioski o rozpoznanie spraw dyscyplinarnych sędziów do Sądów Dyscyplinarnych;
• pozostałe sprawy są w toku.

Zarzuty stawiane sędziom są w dużej części przedstawiane w komunikatach zamieszczanych na stronie rzecznik.gov.pl, a ponadto informacje dotyczące podjętych czynności były przedstawiane Panu Rzecznikowi w licznych odpowiedziach na Pana wystąpienia i miały zawsze charakter szczegółowy i wyczerpujący.

Ponadto w odpowiedzi na zawartą w piśmie Pana Rzecznika z 13 maja 2020 roku prośbę udzielona została informacja dotycząca etapów, na jakich znajdują się sprawy będące przedmiotem wcześniejszego zainteresowania Pana Rzecznika. Natomiast ocena rezultatów działań podejmowanych przez Rzecznika i jego Zastępców jest na bieżąco dokonywana przez Sądy Dyscyplinarne, przed którymi toczą się postępowania i do których kierowane są pisma w ich toku.

VII.510.175.2019