Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel źle zaparkował auto, a ponadto odmówił wylegitymowania się Straży Miejskiej   
• Sąd ukarał go za dwa wykroczenia: przeciw "innym przepisom o bezpieczeństwie lub o porządku ruchu na drogach publicznych" oraz za odmowę okazania dowodu tożsamości
• Rzecznik Praw Obywatelskich złożył kasację na rzecz obywatela co do drugiego czynu, bo w tym przypadku Straż Miejska nie ma uprawnień strony oskarżycielskiej

RPO zarzucił wyrokowi Sądu Okręgowego rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia: art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k. p. s. w. oraz art. 104 § 1 pkt. 7 k.p.w. 

Stan faktyczny 

Obywatel został obwiniony o to, że: 

• jako kierujący samochodem nie dostosował się do znaku drogowego, pionowego D-40 „STREFA ZAMIESZKANIA", parkując auto w miejscu obowiązywania tego znaku, poza miejscem wyznaczonym do postoju pojazdów w tej strefie;
• w siedzibie Straży Miejskiej odmówił wylegitymowania się, oraz podania swoich danych osobowych umundurowanemu funkcjonariuszowi Straży Miejskiej.

Uznano to za wykroczenia z art. 65 § 2 k.w oraz art. 97 k.w., w zw. z art. 49 ust. 2 pkt 4 Ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Wyrokiem Sądu Rejonowego z 5 lipca 2023 r. obwinionego uznano za winnego i wymierzono mu łączną karę nagany.  

Po apelacji obwinionego Sąd Okręgowy w październiku 2023 r. utrzymał wyrok Sądu Rejonowego.

Zarzuty kasacji RPO 

RPO zaskarżył wyrok w całości na korzyść ukaranego. Orzeczeniu zarzucił rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia, to jest art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k. p. s. w. oraz art. 104 § 1 pkt. 7 k.p.w.  

Polegało to na tym, że sąd odwoławczy, rozpatrując apelację obwinionego, utrzymał w mocy w całości orzeczenie sądu I instancji, które zapadło z naruszeniem prawa procesowego - art. 5 § 1 pkt. 9 k.p.w. w związku z art. 17 § 3 k.p.w. Obwinionego ukarano bowiem za wykroczenia mimo negatywnej przesłanki procesowej w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela. Stanowi to bezwzględną przyczynę odwoławczą, określoną w art. 104 § 1 pkt 7 k .p .s. w.

Kasacja wnosi o uchylenie przez SN zaskarżonego wyroku oraz wyroku I instancji i umorzenie postępowania w zakresie czynu z art. 65 § 2 k.w. - z braku skargi uprawnionego oskarżyciela. W pozostałej części RPO wnosi o zwrot sprawy do ponownego rozpoznania w I instancji.

Argumentacja RPO 

Orzeczenia sądu I i II instancji, w zakresie czynu z art. 65 § 2 k.w., wydano z rażącym naruszeniem prawa procesowego.

Podstawowym przepisem regulującym uprawnienia oskarżycieli publicznych w sprawach o wykroczenia jest art. 17 k.p.w. Jego § 3 stanowi, że m. in. strażom gminnym (miejskim) uprawnienia oskarżyciela publicznego przysługują tylko wówczas, gdy w zakresie swego działania, w tym w trakcie prowadzonych czynności wyjaśniających, ujawniły wykroczenie i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie. 

Art. 10 ust. 1 ustawy o strażach gminnych stanowi, że organ ten wykonuje zadania, w zakresie ochrony porządku publicznego, wynikające z ustaw i aktów prawa miejscowego, a do zadań tych należy także czuwanie na porządkiem i kontrola ruchu drogowego - w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym. Normą ustawową określającą kompetencje straży gminnych (miejskich) w obszarze kontroli ruchu drogowego jest art. 129 b ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Przepis ten nadaje strażnikom gminnym (miejskim) uprawnienia do wykonywania kontroli ruchu drogowego wobec kierującego pojazdem oraz uczestnika ruchu drogowego naruszającego m.in. przepisy o zatrzymaniu lub postoju pojazdów, a zatem dopuszczającego się wykroczenia z art. 97 § 1 k.w., natomiast nie obejmuje swoim zakresem wykroczenia z art. 65 § 1 i 2 k.w.

Wobec tego strażnik miejski był uprawniony do legitymowania obwinionego jako uczestnika ruchu, na podstawie art. 129 b ust. 3 pkt. 4 ustawy Prawo o ruchu drogowym, lecz w odniesieniu do czynu kwalifikowanego z art. 65 § 2 k.w. Straż Miejska nie była ustawowo umocowana do składania wniosku o ukaranie - nawet jeśli ujawniła to wykroczenie.

W związku z tym skarga Straży Miejskiej wniesiona do sądu przeciwko obwinionemu o wykroczenie z art. 65 § 2 k.w., pochodziła od nieuprawnionego oskarżyciela. Postępowanie przed sądem I instancji w tym zakresie było dotknięte było zatem bezwzględną przyczyną odwoławczą, o której mowa w art. 104 § 1 pkt.7 k.p.w. W tej sytuacji procesowej wystąpiła bowiem negatywna przesłanka procesowa określona w art. 5 § 1 pkt. 9 in principia k.p.w. Powinno to było skutkować na etapie postępowania sądu I instancji odmową wszczęcia albo umorzeniem w tym zakresie wszczętego wobec obwinionego postępowania o wykroczenie.

Przy takim uchybieniu sąd odwoławczy, na podstawie art. 104 § 1 k.p.w., zobowiązany był uchylić wyrok w części dot. skazania za wykroczenie z art. 65 § 2. W konsekwencji utrzymanie w mocy orzeczenia I instancji przez Sąd Okręgowy nastąpiło z rażącym naruszeniem art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.w. i art. 104 § 1 pkt. 7 k.p.w.

Z uwagi na fakt, że skazanie za wykroczenia z art. 97 k.w., w odniesieniu do którego Straż Miejska jest uprawnionym oskarżycielem w postępowaniu wykroczeniowym - jak i z art. 65 § 2 k.w., co do którego nie ma uprawnień strony oskarżycielskiej - powiązano jedną karą, na zasadach określonych w art. 9 § 2 k.w., niezbędne jest uchylenie obu wyroków - napisał w kasacji zastępca RPO Stanisław Trociuk.

II.510.1002.2023