Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W polskich szkołach już teraz uczy się 200 tys. ukraińskich dzieci. Od września ta liczba może się podwoić. To ogromny problem i wielkie wyzwanie - mówił Marcin Wiącek podczas okrągłego stołu na temat oświaty
• Konieczne jest również zapewnienie odpowiedniej infrastruktury dzieciom, które zdecydowały się na zdalne kontynuowanie nauki w systemie ukraińskim
• Niezbędne jest stworzenie systemu opartego na współdziałaniu władz centralnych z jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami społecznymi

3 czerwca 2022 r. w Biurze RPO odbyły się konsultacje w sprawie edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy z udziałem rzecznika praw obywatelskich Marcina Wiącka i jego zastępczyni Hanny Machińskiej.

W spotkaniu, które miało formę hybrydową, uczestniczyło kilkudziesięciu przedstawicieli resortu edukacji, samorządów, kuratoriów i organizacji społecznych oraz Biura RPO. Prowadził je dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego BRPO Mirosław Wróblewski.

Marcin Wiącek podkreślił, że zgodnie z art. 70 Konstytucji prawo do nauki przysługuje każdemu - niezależnie od obywatelstwa, pochodzenia sytuacji i okoliczności w jakich znalazły się w Polsce. Prawo do bezpłatnej nauki w publicznych szkołach przysługuje bowiem każdej osobie, która się znajduje na terytorium Polski.

- Przyjmując uchodźców, nasz kraj przyjął na siebie obowiązek zapewnienia im tych praw – zwrócił uwagę Rzecznik.

W polskim systemie oświaty mamy dzisiaj niemal 200 tys. ukraińskich dzieci, które w ostatnich miesiącach przybyły do Polski. Kolejnych 500 tys. kontynuuje zdalnie naukę w systemie ukraińskim. Przewiduje się, że od września do polskiego systemu dołączy kolejnych 200 tys. dzieci z Ukrainy. To ogromne wyzwanie.

Rzecznik przedstawił obowiązujące rozwiązania prawne, które z docierających do Biura RPO informacji mogą okazać się niewystarczające. Pojawiają się również wątpliwości, czy wprowadzone rozwiązania były należycie skonsultowane ze środowiskiem oświatowym i rodzicami. Tak jak miało to miejsce w przypadku egzaminu ośmioklasisty, do którego ostatecznie przystąpiło ok. 7000 ukraińskich uczniów.

- Trzeba stworzyć system pozwalający na zaadaptowanie dzieci ukraińskich, które chcą korzystać z polskiego systemu edukacji – podkreślił Marcin Wiącek i zwrócił uwagę na bieżące problemy.

Głównie jest to przepełnienie szkół, brak wystarczającej liczby placówek, braki kadrowe. Potrzebni są również ukraińscy nauczyciele. Polska kadra potrzebuje zaś wsparcia w zakresie metodyki pracy z dziećmi dopiero uczącymi się jęz. polskiego. Konieczne jest również zapewnienie odpowiedniej infrastruktury dzieciom, które zdecydowały się na zdalne kontynuowanie nauki w systemie ukraińskim.

- Nie można zapominać również o dzieciach o szczególnych potrzebach edukacyjnych – zwrócił uwagę RPO. - To dzieci z niepełnosprawnościami, dzieci dotknięte traumą, które potrzebują wsparcia psychologicznego czy pedagogicznego.

Podkreślił, jak ważne jest stworzenie systemu opartego na współdziałaniu władz centralnych z jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami społecznymi. Wyraził również wdzięczność dla społeczeństwa obywatelskiego i wspólnot lokalnych za to, co dotychczas w pierwszych miesiącach zrobili dla obywateli Ukrainy uciekających przed wojną. Obecnie potrzebny jednak jest kolejny krok – wypracowanie koncepcji systemu na przyszłość.

Problem migracji jest szerszy. Już teraz przewiduje się, że w przyszłości będziemy mieli do czynienia z kolejnymi falami migracji, której przyczyną może być głód czy zmiany klimatyczne. 

- Wydaje się, że stworzenie systemu odpowiedniej adaptacji, gdy chodzi o system oświaty dla osób, które będą z różnych powodów potrzebowały pomocy w naszym kraju, jest problemem wykraczającym poza sytuację, z jaką mamy do czynienia obecnie – podkreślił Rzecznik.

Wyraził nadzieję, że rekomendacje wypracowane na spotkaniu będzie mógł on przejąć i korzystając z autorytetu RPO przekazać dalej. Zostaną przekute w stanowiska i wystąpienia do właściwych władz.

Rozmowy dotyczyły aktualnych problemów i wyzwań przed systemem edukacji w związku z sytuacją z jaką mamy do czynienia od 100 dni, od kiedy do Polski zaczęły przybywać osoby uciekające przed wojną w Ukrainie. 

Poruszono temat współpracy ze stroną ukraińską, problemów związanych z zapewnieniem wsparcia dla uczniów, którzy pozostali w systemie ukraińskim, w szczególności odpowiednich warunków do nauki zdalnej. Omówiono również temat zapewnienia dzieciom opieki w okresie wakacyjnym (półkolonie, wypoczynek wakacyjny) i problemy – również prawne – związane z zatrudnianiem nauczycieli z Ukrainy.

W trakcie spotkania była mowa m.in. o brakach kadrowych i braku odpowiednich podręczników. W ramach zagadnienia równego traktowania w szkole poinformowano o badaniach przeprowadzonych na ten temat w Biurze RPO i przedstawiono plany badawcze związane z tematem spotkania.

Podsumowując spotkanie dyrektor Mirosław Wróblewski podkreślił, że w wielowątkowej, merytorycznej dyskusji wszyscy byli zgodni co do potrzeby działania, a różnice dotyczą tylko sposobu realizacji.

Zapewnił, że uwagi ze spotkania zostaną wykorzystane w działalności RPO w obszarze zapewnienia skutecznego prawa do nauki wynikającego z Konstytucji.

Temat edukacji dzieci i młodzieży ukraińskiej był już wcześniej przedmiotem wystąpień RPO. Przedstawił on m.in. opinię do nowelizacji przepisów, która wprowadziła ułatwienia dla dzieci i młodzieży w systemie oświaty. Interweniował również w sprawie egzaminu ośmioklasisty dla dzieci z Ukrainy.