Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Co władze samorządowe robią, a co mogłyby i powinny robić na rzecz równego traktowania osób LGBTI? 
• Jak chronić i realizować prawa tej grupy społecznej w obliczu kryzysu praworządności, eskalacji nienawiści w debacie publicznej i instrumentalnego wykorzystywania praw osób LGBTI w działaniach politycznych?
• Czy pozytywne zmiany powoli zachodzą, czy też uchwały samorządów o "przeciwdziałaniu ideologii LGBT” cofnęły nas na drodze do urzeczywistnienia równego traktowania?

Przedstawiciele miast Warszawy i Wrocławia, aktywiści/tki z organizacji pozarządowych, reprezentanci/tki Rady Europy oraz RPO Adam Bodnar debatowali na te tematy 10 czerwca 2020 r., w czasie panelu on-line zorganizowanego przez Zespół ds. Orientacji Seksualnej i Tożsamości Płciowej (SOGI Unit) Rady Europy, przy współpracy z Zespołem ds. Równego Traktowania BRPO. Przemówienie w formie wideo przekazała Anna Schmidt-Rodziewicz, pełnomocnik rządu ds. równego traktowania.

W wystąpieniu w panelu otwierającym Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił krótko obecną sytuację prawną i społeczną osób LGBTI w Polsce. Podsumował, że jest ona dramatyczna – m.in. ze względu na niewystarczającą ochronę prawną przed przestępstwami z nienawiści, brak przepisów regulujących prawną procedurę uzgodnienia płci oraz brak możliwości legalizacji związków partnerskich.

Adam Bodnar wskazał także na takie problemy, jak kryzys praworządności, instrumentalne traktowanie praw osób LGBTI w działaniach politycznych – czego przykładem są zakazy marszów równości wydawane przez prezydentów miast – oraz na obecną w debacie publicznej, w tym w wypowiedziach osób pełniących wysokie funkcje w państwie, homo-, bi- i transfobiczną mowę nienawiści.

W odniesieniu do działań władz samorządowych RPO podkreślił istniejące podziały: „Mamy niejako dwie Polski”. Podczas gdy część samorządów deklaruje, że będzie wolna od „ideologii LGBT”, inne próbują, mimo licznych ataków, podejmować działania pozytywne. Przymują np. takie polityki lokalne jak Warszawska Deklaracja LGBT+ lub Gdański Model na Rzecz Równego Traktowania.

Samorządowe uchwały o „przeciwdziałaniu ideologii LGBT” były wspomniane w wystąpieniu prawie każdego uczestnika/czki panelu.

Odniosła się też do nich Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania. Przekonywała, że rząd nie ma żadnego wpływu na działania niezależnych samorządów, a kontrolę nad nimi mogą sprawować jedynie niezawisłe sądy, które odrzuciły już skargi na uchwały tego typu w kilku sprawach.

Rzecznik sprostował tę wypowiedź, informując, że przywołane przez Panią Pełnomocnik wyroki dotyczyły skarg osób indywidualnych, które nie miały – w przeciwieństwie do Rzecznika – formalnej możliwości ich skutecznego wniesienia (skargi RPO czekają na rozpoznanie przez poszczególne sądy administracyjne).

Wskazał ponadto, że wojewodowie, jako organy administracji rządowej, mogą unieważnić bezprawne uchwały organów samorządowych. Tymczasem zamiast to zrobić przyznawali – jak były Wojewoda Lubelski – medale za przyjmowanie uchwał o „przeciwdziałaniu ideologii LGBT”.

Bartłomiej Ciążyński – doradca prezydenta Wrocławia ds. równości i Marek Szolc – radny Miasta Warszawy, podzielili się w panelu przykładami dobrych praktyk na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji osób LGBTI na poziomie lokalnym, m.in. w obszarze edukacji, zwalczania mowy nienawiści i troski o przestrzeń miejską. Z kolei Julia Kata z fundacji Trans-fuzja oraz Hubert Sobecki z organizacji Miłość Nie Wyklucza podkreślili, że „miłe gesty” władz samorządowych nie wystarczą – potrzebne są konkretne działania, zwłaszcza w sprawie zapewnienia ochrony przed przemocą i bezpieczeństwa w szkołach. Zapewnili też o otwartości organizacji pozarządowych na współpracę z organami administracji, oferując pomoc we wdrożeniu opracowanych już rozwiązań.

Prawa człowieka niewiele kosztują, ale zapewnienie ich ochrony i realizacji wymaga woli politycznej oraz odwagi do pokonywania trudności – podsumowała debatę Irena Guidikova, dyrektorka programu antydyskryminacyjnego Rady Europy. Przedstawiła też gotowość reprezentowanej przez nią instytucji do wsparcia polskich samorządów, zainteresowanych stworzeniem wraz z organizacjami pozarządowymi koalicji na rzecz równego traktowania, w tym poprawy sytuacji osób LGBTI w Polsce. Działania Rady Europy w tym obszarze mają być też kontynuowane poprzez organizację kolejnego wydarzenia w Polsce, we wrześniu tego roku.