Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich zgłosił udział w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w sprawie ze skargi funkcjonariusza Służby Ochrony Państwa (SOP)
• Wobec skarżącego Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) wydał indywidualną interpretację podatkową wskazującą, że pomoc finansowa na uzyskanie lokalu mieszkalnego nie jest objęta zwolnieniem od podatku PIT. Wojewódzki Sąd Administracyjny podtrzymał taką interpretację.
• W przeszłości w takich samych sprawach dyrektor KIS zajmował przeciwne stanowisko, a następnie je zmienił, nie wskazując przyczyn
• Z tego względu zdaniem RPO przepisy znajdujące zastosowanie w tej sprawie budzą wątpliwości interpretacyjne, a wobec obywatela powinna być zastosowana zasada rozstrzygania ich na korzyść podatnika (in dubio pro tributario)

Interpretacja dotyczyła zwolnienia od podatku dochodowego pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego przyznanej funkcjonariuszowi Służby Ochrony Państwa. Dyrektor KIS w interpretacji stwierdził, że od takiej pomocy nie przysługuje zwolnienie.

W ocenie skarżącego zwolnienie wynika z art. 21 ust. 1 pkt 49a Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis ten przewiduje zwolnienie dla „ekwiwalentu pieniężnego w zamian za rezygnację z lokalu” wypłacany na podstawie ustawy o SOP. W ustawie o SOP natomiast mowa jest o „pomocy finansowej w uzyskaniu lokalu mieszkalnego” – w ocenie skarżącego jednak jest to ta sama pomoc, tylko inaczej nazwana.

Terminem „ekwiwalentu pieniężnego w zamian za rezygnację z lokalu” posługiwała się uprzednio obowiązująca ustawa o Biurze Ochrony Rządu (BOR), która została w 2018 r. zastąpiona ustawą o SOP. W ocenie KIS skutkiem zmiany nazwy pomocy wskazanej w ustawie zwolnienie od podatku przysługuje jedynie tym funkcjonariuszom, którzy nabyli prawo do ekwiwalentu na gruncie ustawy sprzed 2018 r.

Pogląd KIS podzielił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach rozpatrujący skargę na interpretację. Sąd wskazał, że to ustawodawca zdecydował, że zwolnieniem będą objęte jedynie ekwiwalenty pieniężne, a nie zastępująca je pomoc finansowa. Skoro natomiast zasadą jest powszechne płacenie podatków, zaś wszelkie ulgi i zwolnienia są wyjątkami od tej zasady, należy je interpretować ściśle.

Sąd uznał również, że w tej sprawie  nie występują wątpliwości dotyczące treści przepisów niemożliwe do rozstrzygnięcia w drodze ich wykładni.

Argumenty RPO

Rzecznik wskazał w piśmie procesowym, że w sprawie konieczne jest rozstrzygnięcie, czy „ekwiwalent pieniężny w zamian za rezygnację z lokalu” z uchylonej ustawy o BOR i „pomoc finansowa w uzyskaniu lokalu mieszkalnego” z obecnie obowiązującej ustawy o SOP są co do istoty takim samym świadczeniem.

Przepis ustawy o PIT odwołuje się do pojęcia „ekwiwalentu” wypłacanego na podstawie ustawy o SOP w sytuacji gdy ustawa ta nie przewiduje świadczenia o takiej nazwie, przewiduje natomiast pomoc finansową na uzyskanie lokalu mieszkalnego.

RPO zwraca uwagę, że przepisy przejściowe towarzyszące zastąpieniu ustawy o BOR ustawą o SOP nie odniosły się w żaden sposób do kwestii opodatkowania tych świadczeń. W ocenie RPO fakt, że w przepisach przejściowych nie uchylono przepisów gwarantujących zwolnienie z podatku od tego świadczenia wskazuje, że intencją ustawodawcy było utrzymanie go – w przeciwnym razie uregulowałby bowiem tą kwestię uchylając art. 21 ust. 1 pkt 49a ustawy o PIT.

Rzecznik podkreśla, że Dyrektor KIS w interpretacjach indywidualnych dotyczących sytuacji takich samych, jak skarżącego, do grudnia 2022 r. wskazywał, że pomoc finansowa z ustawy o SOP powinna być traktowana jako odpowiednik użytego w ustawie o PIT ekwiwalentu pieniężnego. Następnie organ zmienił swoje stanowisko, czego jednak – jak zauważył NSA w odmiennym wyroku (sygn. II FSK 829/23) – nie uzasadnił w żaden sposób. W szczególności zmiana stanowiska nie była wywołana wydaniem interpretacji ogólnej przez Ministra Sprawiedliwości.

Rzecznik zwracał uwagę na ten problem już w przeszłości, przystępując do wyżej wskazanej sprawy przed NSA. Pisał również do Ministerstwa Finansów, które jednak nie zajęło merytorycznego stanowiska, a wskazało na potrzebę powstania orzecznictwa NSA w tym przedmiocie.

W interpretacjach indywidualnych wydawanych do grudnia 2022 r. dyrektor KIS konsekwentnie wskazywał, że pojęcia „ekwiwalent” i „pomoc na uzyskanie lokalu mieszkalnego” należy traktować tożsamo, skoro charakter tych świadczeń jest tożsamy. O charakterze danego świadczenia nie decyduje bowiem jego nazwa, lecz istotne z punktu widzenia prawa podatkowego cechy. Charakter świadczeń jest identyczny, a zatem w tym przypadku bez znaczenia pozostaje różne nazewnictwo na to samo świadczenie.

Wskazane wyżej okoliczności – a w szczególności zmiana stanowiska prezentowanego w interpretacjach indywidualnych oraz wyjaśnienia Ministerstwa Finansów przedstawione Rzecznikowi, w których nie odniesiono się merytorycznie do okoliczności zmiany interpretacji, a zwrócono uwagę na konieczność rozstrzygnięcia zaistniałych wątpliwości przez NSA - prowadzą do konkluzji, że przepisy są niejasne i wieloznaczne. W przedmiotowej sprawie wyłoniły się dwie hipotezy interpretacyjne, dlatego niezbędne stało się rozważenie możliwości zastosowania zasady in dubio pro tributario.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał (SK 18/09, SK 48/15), że niejasnych regulacji podatkowych nie wolno interpretować na niekorzyść podatników. Jeśli takie regulacje okazują się ostatecznie wieloznaczne, to należy opowiedzieć się za rozwiązaniem uwzględniającym interes podatnika.

By móc zastosować zasadę in dubio pro tributario, muszą wystąpić niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego, a skutki różnych sposobów interpretowania przepisu muszą być różne z punktu widzenia korzyści podatnika.

W rezultacie – wskazuje RPO – podatnicy znajdujący się w tej samej sytuacji prawnej i faktycznej zostali potraktowani w sposób odmienny bez żadnego uzasadnienia. Odmiennie potraktowane zostały osoby otrzymujące pomoc finansową na uzyskanie lokalu mieszkalnego, w zależności od tego, kiedy została wydana w stosunku do nich interpretacja Dyrektora KIS.

Z tego powodu Rzecznik wniósł do NSA o poparcie skargi kasacyjnej podatnika.

V.511.289.2023