Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel w stanie nietrzeźwości próbował manewrować autem po podwórku, poza które jednak nie wyjechał 
• Sąd skazał go za to na rok więzienia, uznając że "prowadził w ruchu lądowym" samochód w stanie nietrzeźwości
• Tymczasem miejscami "ruchu lądowego" są drogi ogólnie dostępne, wykorzystywane przez nieograniczoną liczbę osób, gdzie odbywa się rzeczywisty ruch pojazdów
• Rzecznik Praw Obywatelskich składa kasację na korzyść skazanego, skoro nie prowadził on pojazdu w ruchu lądowym

Karanie za jazdę w stanie nietrzeźwości jest niezbędne dla bezpieczeństwa ruchu drogowego. Nie może to jednak dotyczyć przypadków, które nie wypełniają znamion czynów opisanych w Kodeksie karnym - jak w tym przypadku.  

Dlatego RPO wnosi, aby Sąd Najwyższy uchylił prawomocny wyrok i uniewinnił skazanego od zarzuconego mu czynu.

Historia sprawy

Sąd Rejonowy w lipcu 2020 r. skazał obywatela na rok pozbawienia wolności za to, że na terenie posesji prowadził w ruchu lądowym samochód w stanie nietrzeźwości (badania alkomatem wykazały od 0,71 do 0,76 mg/l). A był on wcześniej prawomocnie skazany za czyn z art. 178 a § 4 Kodeksu karnego.  

Ponadto wobec oskarżonego orzeczono dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych oraz świadczenie pieniężne 10 tys. zł.

W sprawie nie wniesiono apelacji, wobec czego wyrok uprawomocnił się. 

W 2022 r. inny Sąd Rejonowy wydał wyrok łączny i wymierzył obywatelowi karę łączoną roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności.

Wyrokowi z 2020 r. RPO zarzucił rażące i mogące mieć istotny wpływ na jego treść naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 178 a § 4 k.k. Polegało to na jego niewłaściwym zastosowaniu w sytuacji, gdy skazany nie prowadził pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, a w konsekwencji nie wypełnił swoim zachowaniem znamion czynu określonego w tym przepisie.

Argumentacja RPO

Wyrok zapadł z rażącym naruszeniem prawa materialnego -  art. 178 a § 4 k.k. W sprawie sąd nie sporządził uzasadnienia. Z zebranego materiału dowodowego wynika jednak, że samochód skazanego był zaparkowany na podwórku prywatnej posesji i przez cały czas zdarzenia tam pozostawał. Skazany po spożyciu alkoholu wsiadł wprawdzie do auta i próbował nim manewrować, lecz bez wątpienia nie wyjechał poza teren podwórka. 

Świadczy to, że wypełnił on znamion art. 178 a § 4 k.k. Przepis ten - stanowiący typ kwalifikowany przestępstwa z art. 178 a § 1 k.k. - wymaga dla odpowiedzialności karnej sprawcy ustalenia, że "prowadził pojazd mechaniczny w ruchu lądowym”.

Pojęcie "ruchu lądowego” nie ma definicji legalnej, jednak na jego temat  wykształciła się linia orzecznicza pozwalająca na jego interpretację. Jak wynika zwłaszcza z orzecznictwa Sądu Najwyższego, w celu zdefiniowania pojęcia ruchu lądowego należy odwołać się do art. 1 ust. 1 i 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym, która reguluje zasady ruchu na drogach publicznych, w strefach zamieszkania oraz w strefach ruchu. Wszystkie wskazane w ustawie obszary, w których może odbywać się ruch lądowy, mają charakterystyczne cechy wspólne - muszą być ogólnodostępne i wykorzystywane przez nieograniczoną liczbę osób.

Przepisów Prawa o ruchu drogowym nie stosuje się zatem do ruchu na podwórkach prywatnych domów mieszkalnych. Przez miejsce, w którym "odbywa się ruch pojazdów ogólny czy lokalny" należy bowiem rozumieć wyłącznie drogi, tj. wydzielone, przystosowane do komunikacji pasy ziemi łączące poszczególne miejscowości lub punkty terenowe.

Powszechnie przyjmuje się więc w orzecznictwie, że miejsca, w których ma się odbywać ruch lądowy muszą być ogólnie dostępne, wykorzystywane przez nieograniczoną liczbę osób oraz musi się tam odbywać rzeczywisty ruch pojazdów.

W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, że zachowania skazanego nie można uznać za prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym. Wobec zastosowania przez Sąd Rejonowy art. 178 a § 4 k.k. wyrok zapadł z rażącym naruszeniem prawa materialnego, co miało istotny wpływ na jego treść – podkreśla zastępca RPO Stanisław Trociuk  

II.510.322.2023