Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił Ministrowi Sprawiedliwości opinię do projektu rozporządzenia MS ws. określenia wzorów informacji o przebiegu, sposobie i warunkach przesłuchania podejrzanego i świadka, którzy nie ukończyli 18 lat.

Przekazane do konsultacji projekty zawierają pewne nieścisłości, m.in. osoba mająca 17 lat może wszak odpowiadać na podstawie Kodeksu karnego.

Uwagi do załącznika nr 1 projektu rozporządzenia MS w sprawie określenia wzorów informacji o przebiegu, sposobie i warunkach przesłuchania podejrzanego i świadka, którzy nie ukończyli 18 lat

Wzór informacji z pewnością ułatwi przygotowanie się i składanie wyjaśnień podejrzanemu, który nie ukończył 18 lat. Należy jednak wskazać na możliwość bardziej dokładnego i przystępnego przekazania informacji, poprzez:

• zastąpienie w części „przesłuchanie" w pkt. 1 akapicie 1 zdania: „Mogą oni wziąć udział w przesłuchaniu, chyba, że naruszy to Twoje prawa lub interesy." zdaniami: „Mogą oni wziąć udział w przesłuchaniu. Jeśli nie chcesz, żeby brali udział w przesłuchaniu, albo narusza to Twoje prawa lub interesy, poinformuj o tym osobę prowadzącą przesłuchanie". Chodzi o zwrócenie uwagi przesłuchiwanemu na jego autonomię decyzyjną co do udziału bliskich w przesłuchaniu i wskazanie sposobu na realizację jego praw;
• dodanie w części „przesłuchanie" w pkt. 2 kółku 2 zdania: „Możesz również sam poprosić prowadzącego, żeby przesłuchanie było nagrywane". Ma to na celu wskazanie przesłuchiwanemu środka, który zapewnia większą transparentność przeprowadzanej czynności;
• w części „przesłuchanie", w podzbiorze „przesłuchanie przebiega w następujący sposób: dodanie po kółku 5 odrębnego kółka o treści: „Prowadzący nie może zadawać Ci pytań sugerujących odpowiedź. Prowadzący nie może również zmuszać Cię do określonych zeznań lub Ci grozić. Jeśli byłeś wcześniej przesłuchiwany w charakterze świadka, prowadzący nie może zadawać Ci pytań nawiązujących do wcześniejszego przesłuchania". Chodzi o poinformowanie przesłuchiwanego o niedozwolonych technikach przesłuchiwań;
• dodanie do kółka 8 zdania: „Poproś również prowadzącego przesłuchanie o umieszczenie w protokole wszystkich zdarzeń z przesłuchania, które Cię zaniepokoiły, mogły mieć wpływ na przesłuchanie lub naruszały przekazane Ci zasady przesłuchania". Ma to na celu przybliżenie podejrzanemu konkretnych rozwiązań, które mogą przyczynić się do realizacji jego gwarancji procesowych;
• dodanie do kółka 9 zdania: „Jeśli mimo przekazanych uwag nie zgadzasz się z treścią protokołu, możesz podając przyczynę odmowy, odmówić podpisania protokołu". Ma to na celu przybliżenie podejrzanemu konkretnych rozwiązań, które powinien podjąć w sytuacji nieprawidłowego toku przesłuchania.

Uwagi do załącznika nr 2 projektu rozporządzenia MS w sprawie określenia wzorów informacji o przebiegu, sposobie i warunkach przesłuchania podejrzanego  i świadka, którzy nie ukończyli 18 lat

Wzór informacji z pewnością ułatwi przygotowanie się i przebieg składania zeznań świadkowi, który nie ukończył 18 lat. Należy jednak wskazać na możliwość lepszego - bardziej dokładnego i przystępnego przekazania informacji, poprzez:

• dodanie w części „Wezwanie na przesłuchanie" w pkt. 3 akapicie 1 zdania: „Jeśli nie chcesz, żeby brali udział w przesłuchaniu, poinformuj o tym osobę prowadzącą przesłuchanie".  Ma to na celu  wskazanie sposobu na realizację praw;
• zmianę zdania zawartego w części „Przesłuchanie" w pkt. 1 kółku 3 kropce 1 na zdanie: „Możesz nie zeznawać, jeśli zdarzenie o którym masz mówić dotyczy popełnienia przestępstwa przez Twoich rodziców, dziadków albo rodzeństwa".  Pominięto istotną grupę wstępnych jaką są dziadkowie przesłuchiwanego;
• zmianę zdania zawartego w części „Przesłuchanie" w pkt. Ikółku 3 kropce 2 na zdanie: „Możesz odmówić odpowiedzi na pytanie, jeśli taka odpowiedź naraziłaby Ciebie albo Twoich bliskich (rodziców, dziadków, rodzeństwo) na karę". Tu też pominięto dziadków przesłuchiwanego;
• dodanie w części „przesłuchanie" w pkt. 2 kółku 2 zdania: „Możesz również sam poprosić prowadzącego, żeby przesłuchanie było nagrywane". Ma to na celu wskazanie przesłuchiwanemu środka, który zapewnia większą transparentność czynności;
• zmianę zdań zawartych w części „Przesłuchanie" w pkt. 2 kółku 4 na zdania: „Prowadzący będzie zadawać Ci pytania na temat przestępstwa. Odpowiadaj na pytania zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą, nie wymyślaj odpowiedzi, jeśli czegoś nie wiesz. Musisz odpowiadać na pytania, chyba że odpowiedź mogłaby narazić Ciebie, Twoich bliskich (rodziców, dziadków lub rodzeństwo) na karę". Zmiana jest motywowana potrzebą uwypuklenia świadkowi, że podczas odpowiadania na nieraz szczegółowe pytania nie może konfabulować, ma prawo nie znać odpowiedzi na szczegółowe pytanie. Ponadto dodano informację, że świadek może nie odpowiadać na pytanie w przypadku narażenia siebie oraz wstępnych, w tym  dziadków, na odpowiedzialność karną;
• zmianę zdań w części „Przesłuchanie" w pkt. 2 kółku 5 na zdania: „Prowadzący nie może zadawać Ci pytań sugerujących odpowiedź, pytań dotyczących Twojego życia seksualnego, chyba że jest to niezbędne w sprawie. Prowadzący nie może zmuszać Cię do określonych zeznań lub Ci grozić”. Chodzi o podział jednego zdania złożonego na dwa prostsze, co ułatwi odbiór treści;
• dodanie w części „Przesłuchanie" w pkt. 2 kółku 6 zdania „Poproś również prowadzącego przesłuchanie o umieszczenie w protokole wszystkich zdarzeń z przesłuchania, które Cię zaniepokoiły, mogły mieć wpływ na przesłuchanie lub naruszały przekazane Ci zasady przesłuchania". Zmiana ma na celu przybliżenie podejrzanemu konkretnych rozwiązań, które mogą przyczynić się do realizacji jego gwarancji procesowych;
• dodanie w części „Przesłuchanie" w pkt. 2 kółku 7 zdania: „Jeśli mimo przekazanych uwag nie zgadzasz się z treścią protokołu, możesz podając przyczynę odmowy, odmówić podpisania protokołu". Ma to na celu przybliżenie podejrzanemu konkretnych rozwiązań, które mogą przyczynić się do realizacji jego gwarancji procesowych;
• dodanie do kółka nr 9 zdania: „Jeśli mimo przekazanych uwag nie zgadzasz się z treścią protokołu, możesz podając przyczynę odmowy, odmówić podpisania protokołu".

Zastępca RPO Stanisław Trociuk przekazuje te uwagi podsekretarz stanu w MS Zuzannie Rudzińskiej-Bluszcz z nadzieją, że zostaną uwzględnione w toku dalszych prac nad projektem.

II.510.394.2024