Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Straż Graniczna nie przekazała RPO danych o liczbie funkcjonariuszy pełniących służbę w okolicach Usnarza Górnego na granicy polsko-białoruskiej oraz rodzaju ich uzbrojenia
• Komendant Podlaskiego Oddziału SG uznał, że prośba o te informacje nie ma związku z prowadzonym przez Rzecznika postępowaniem - nie powoduje bowiem naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela
• Rzecznik Praw Obywatelskich ponawia swe pytania, przypominając że każdy organ musi mu odpowiedzieć, choćby w trybie niejawnym

7 września 2021 r.  RPO dostał odpowiedź płk. SG Andrzeja Jakubaszka, p.o. Komendanta Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej na swe wystąpienie z 21 sierpnia 2021 r., dotyczące  postępowania wyjaśniającego ws. czynności podejmowanych przez SG w związku z obecnością grupy ok. 30 obywateli Afganistanu na granicy polsko-białoruskiej w okolicach Usnarza Górnego.

Nie odnosi się ona jednak do wszystkich pytań zawartych w wystąpieniu RPO.

Z pewnym zaniepokojeniem Rzecznik przyjął odmowę udzielenia informacji dotyczącej m.in. liczby funkcjonariuszy/ funkcjonariuszek SG (z podziałem na kolejne dni i zmiany) pełniących służbę na granicy polsko-białoruskiej w okolicach Usnarza Górnego oraz rodzaju ich uzbrojenia.

Odmowę komendant tłumaczył tym, że prośba o te informacje nie ma związku z prowadzonym przez Rzecznika postępowaniem, gdyż nie powoduje naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela, na których straży on stoi.

Należy zatem przypomnieć, że Rzecznik Praw Obywatelskich, jako konstytucyjny organ ochrony wolności i praw człowieka, podejmuje działania przewidziane w ustawie z 15 lipca 1987 r. o  RPO - w sytuacji powzięcia informacji wskazującej, że szeroko rozumiane organy władzy publicznej swoim działaniem lub zaniechaniem mogą dopuścić się naruszenia wolności lub praw.

Komendant zapewne zna stanowisko RPO co do tego, że wymieniona grupa osób znajduje się pod jurysdykcją RP. Funkcjonariusze SG podejmują wobec cudzoziemców określone czynności wynikające z zadań tej formacji, choćby w zakresie uniemożliwiania przekroczenia granicy. Nie tylko potwierdza to istnienie samej jurysdykcji, ale też sprawia, że postępowanie funkcjonariuszy może i powinno być oceniane pod kątem poszanowania praw i wolności człowieka.

To wystarczający powód do kierowania do komendanta pytań służących wyjaśnieniu stanu faktycznego. A ustawa nie nakłada na Rzecznika obowiązku wykazywania celu lub uzasadniania czynności. Rzecznik jest bowiem organem niezależnym i autonomicznym, zwłaszcza przy podejmowaniu decyzji o podjęciu sprawy do zbadania i wyborze środka prawnego, który będzie najwłaściwszy.

Rzecznik ma prawo do żądania wyjaśnień od organów i instytucji publicznych, a zatem także od Straży Granicznej. Ponieważ przepis ustawy nie precyzuje, o jakie wyjaśnienia chodzi, należy uznać, że Rzecznik może żądać wszelkich wyjaśnień, które dotyczą zadań wykonywanych przez adresata żądania, a które Rzecznik uznaje za niezbędne do wyjaśnienia badanej sprawy.

Dodatkowo Rzecznik jest uprawniony do pozyskiwania informacji niejawnych, także objętych klauzulą „tajne” lub „ściśle tajne”. Powinny one zostać przekazane w trybie określonym w przepisach o ochronie informacji niejawnych.

Ustawa o Rzeczniku nie wymaga, aby prowadząc postępowanie wyjaśniające uzasadniał cel żądania poszczególnych informacji i danych

Art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o RPO nakłada natomiast na organy obowiązek współdziałania z Rzecznikiem, w tym udzielania żądanych przez niego informacji i wyjaśnień.

Dlatego też zastępca RPO Maciej Taborowski zwraca się do komendanta POSG o udzielenie odpowiedzi na wszystkie pytania pisma z  21 sierpnia 2021 r.

XI.543.29.2021