Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ludzie skarżą się na niemożność uzyskania Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie, gdy jedno z małżonków umiera przed zakończeniem procedury nadania medalu
• Odmowa przyznania medalu owdowiałym seniorom z uwagi na przeszkody proceduralne jest dla nich bolesna i budzi poczucie niesprawiedliwości
• RPO pyta MiSWiA o stanowisko co do możliwości zmian w prawie, które pozwolą na nadawanie jubileuszowego odznaczenia także w przypadku śmierci jednego z małżonków
• AKTUALIZACJA: W ocenie MSWiA nowelizacja ustawy nie jest konieczna

Chodzi o sytuację, gdy jeden z małżonków umiera już po osiągnięciu 50-letniego stażu małżeńskiego, a jeszcze przed odznaczeniem małżeństwa jubileuszowym medalem. Nie jest wtedy możliwe nadanie odznaczenia jedynie osobie żyjącej. W rezultacie wiele osób, których małżeństwa trwają 50 lat, faktycznie pozbawiono prawa do medalu.

To nie pierwsze pismo RPO w tej sprawie. Wcześniej zwrócił się o stanowisko do Biura Odznaczeń i Nominacji Kancelarii Prezydenta RP. Biuro stanęło w obronie dotychczasowej praktyki, wskazując na jej wieloletnie stosowanie oraz konieczność zapewnienia petentom jednolitego traktowania. W ocenie Biura zmiana zasad nadawania tego odznaczenia krzywdziłaby osoby ubiegające się o to na starych warunkach.

W ocenie RPO umożliwienie nadawania tego odznaczenia w przypadku śmierci jednego z małżonków nie prowadziłoby do naruszenia zasady równości, Dla samych zainteresowanych może mieć zaś ogromne znaczenie.

Dlatego zastępca RPO Stanisław Trociuk spytał wiceministra spraw wewnętrznych i administracji Pawła Szefernakera o stanowisko MSWiA  w sprawie. 

Odpowiedź MSWiA

Nadawanie orderów i odznaczeń należy do wyłącznej kompetencji Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (RP), co wynika z art. 138 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i znajduje potwierdzenie w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach. Stosownie do art. 9 ust. 1 pkt 2 ustawy szczegółowy tryb postępowania w sprawach o nadanie orderów i odznaczeń oraz wzory odpowiednich dokumentów określa Prezydent RP w drodze rozporządzenia.

W związku z tym przedmiot ww. wystąpienia znajduje się poza zakresem kompetencji ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Jednocześnie uprzejmie informuję, że w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) nie są prowadzone prace mające na celu nowelizację ustawy.

Niezależnie od tego MSWiA podtrzymuje stanowisko wyrażone w odpowiedzi na interpelację numer 19198 Pani Poseł Iwony Michałek i grupy posłów w sprawie nowelizacji ustawy o orderach i odznaczeniach celem wprowadzenia możliwości przyznania pośmiertnie medalu za długoletnie pożycie małżeńskie bądź przyznania go tylko jednemu z małżonków, który pozostał przy życiu, że stosownie do art. 7 ustawy ordery i odznaczenia mogą być nadawane pośmiertnie, a zgodnie z jej art. 35 ust. 1, jeżeli osoba odznaczona zmarła przed wręczeniem jej odznaki orderu lub odznaczenia, doręcza się je najbliższej rodzinie osoby zmarłej. Wynika z tego, że nie ma przeszkód prawnych, by odznaczenie nadać pośmiertnie lub – w przypadku śmierci osoby już odznaczonej – wręczyć odznaczenie najbliższej rodzinie.

Sytuacja opisywana przez Pana Rzecznika dotyczy osób, które pomimo upływu 50 lat od daty zawarcia związku małżeńskiego nie wystąpiły z wnioskiem o nadanie Medalu za Długoletnie Pożycie Małżeńskie, a jedna z osób pozostających w tym związku zmarła. Zgodnie z art. 32 ustawy z wnioskiem o odznaczenie zasłużonych osób zmarłych można występować wyjątkowo w uznaniu szczególnych i godnych upamiętnienia zasług dla RP. Wydaje się jednak, że w opisanej sytuacji mamy do czynienia raczej z opieszałością organów upoważnionych do wystąpienia z takim pismem (które nie zrobiły tego pomimo zaistnienia okoliczności opisanych w art. 19 ustawy), niż niedoskonałością przepisów prawa. W świetle tego w ocenie MSWiA nowelizacja ustawy nie jest konieczna - podsumował Paweł Szefernaker.

VII.600.22.2020