Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Absolwenci liceum lotniczego w Dęblinie mają dodatkowe punkty w naborze do uczelni wojskowych, w tym Lotniczej Akademii Wojskowej
• W roku szkolnym 2023/2024 nie obowiązuje limit liczby dziewcząt, które będą mogły zostać przyjęte do klasy pierwszej tego liceum
• Obowiązywanie takiego limitu we wcześniejszych latach mogło naruszać zasadę niedyskryminacji ze względu na płeć
• Dlatego ZRPO Valeri Vachev prosi MON o przekazanie szczegółowych informacji o rekrutacji do liceum i akademii lotniczej za okres ostatnich 10 lat

W wystąpieniu do Ministerstwa Obrony Narodowej ZRPO Valeri Vachev zwraca uwagę, że zasada równości i niedyskryminacji kobiet i mężczyzn jest jednym z fundamentów międzynarodowego, europejskiego i krajowego systemu prawnego.

Na gruncie art. 32 Konstytucji RP jakakolwiek dyskryminacja w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny jest zakazana. Natomiast w świetle art. 33 Konstytucji RP kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym, w szczególności – równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

Trybunał Konstytucyjny o zasadzie równości i zakazie dyskryminacji

Zgodnie z utrwalonym poglądem zasada równości polega na tym, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujące się daną cechą istotną w równym stopniu mają być traktowane równo. Jednocześnie zasada ta zakłada odmienne traktowanie tych podmiotów, które nie posiadają wspólnej cechy istotnej. Oznacza to tym samym akceptację różnego traktowania przez prawo różnych podmiotów.

Chociaż zatem ciążący na podmiotach publicznych zakaz dyskryminacji wynikający z art. 32 ust. 2 Konstytucji RP nie jest tożsamy z zakazem różnicowania sytuacji podmiotów prawa, to jednak rodzi zakaz nieuzasadnionego różnego kształtowania sytuacji podobnych podmiotów prawa w procesie stanowienia oraz stosowania prawa.

Dyskryminacja oznacza zatem nienadające się do zaakceptowania tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy (kategorii) albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych. Tak więc dla oceny danej sytuacji jako dyskryminacji istotne jest określenie kryterium zróżnicowania, a także ocena zasadności jego wprowadzenia.

Rzecznik zwraca uwagę, że w świetle Konstytucji kobiety i mężczyźni tworzą jedną kategorię (klasę) podmiotów prawa. Trybunał Konstytucyjny wyraźnie stwierdził, że nie można kobiet i mężczyzn traktować jako grup na tyle odrębnych, by nie stosować do nich ogólnej zasady, że podobne podmioty prawa muszą być przez prawo traktowane w sposób równy. Oznacza to zatem domniemanie istnienia równych praw i ich równego stosowania niezależnie od płci.

W świetle zasady równości płci zróżnicowanie sytuacji prawnej kobiet i mężczyzn jest dopuszczalne jedynie w sytuacjach wyjątkowych - o ile jest obiektywnie uzasadnione, proporcjonalne oraz pozostaje w związku z innymi normami, zasadami lub wartościami konstytucyjnymi.

Oznacza to wymóg wąskiego interpretowania dopuszczalnych odstępstw od zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn. W szczególności przez pryzmat zasady proporcjonalności, która wymaga, żeby cel, któremu służy zróżnicowane traktowanie był zgodny z prawem, a środki jego osiągnięcia - właściwe, konieczne i proporcjonalne. To ostatnie kryterium odnosi się do uciążliwości danego środka różnicującego, wymagając jego zbadania w kontekście, w jakim funkcjonuje, i wzięcia pod uwagę niekorzystnej sytuacji, w jakiej może on ewentualnie stawiać osoby, których dotyczy.

Równe traktowanie dziewcząt i chłopców w rekrutacji do Ogólnokształcącego Liceum Lotniczego

W przypadku mniej korzystnego traktowania dziewcząt niż chłopców w procedurze rekrutacji do liceum lotniczego w Dęblinie należałoby zatem ocenić potencjalne konsekwencje tego zróżnicowania dla możliwości podjęcia studiów przez dziewczęta i chłopców w Lotniczej Akademii Wojskowej (LAW) w Dęblinie.

Zadaniem Liceum jest przygotowanie kandydatów na studia w LAW w Dęblinie na kierunku pilot samolotów odrzutowych, a absolwenci OLL w Dęblinie uzyskują - dla przykładu - dodatkowe punkty w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej w procedurze naboru do uczelni wojskowych, w tym LAW.

Zastępca RPO podkreśla, że z zadowoleniem przyjął informację o braku określenia maksymalnej liczby dziewcząt, które będą mogły zostać przyjęte do klasy pierwszej Ogólnokształcącego Liceum Lotniczego (OLL).

Obowiązywanie tego rodzaju limitu w poprzednich latach mogło jednak świadczyć o problemie z zapewnieniem równego traktowania dziewcząt i chłopców w procesie rekrutacji do tej szkoły, naruszając zasadę niedyskryminacji ze względu na płeć.

W związku z tym ZRPO Valeri Vachev prosi wiceministra obrony narodowej Wojciecha Skurkiewicza o przekazanie szczegółowych informacji z ostatnich 10 lat dotyczących rekrutacji do liceum lotniczego, jego absolwentów i rekrutacji na studia wojskowe, w tym m.in. o liczbie miejsc dla dziewcząt i chłopców, liczbie osób – z podziałem na płeć – uczestniczących w rekrutacjach, oraz liczbie przyjętych dziewcząt i chłopców do pierwszej klasy OLL i do LAW.

XI.800.3.2022