Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Banki odmawiają kurdyjskim studentom z Iraku zawierania umów na prowadzenie rachunków bankowych 
• Tymczasem przebywają oni w Polsce legalnie, na podstawie decyzji właściwych służb
• Zastępca rzecznika praw obywatelskich Maciej Taborowski interweniuje u Krzysztofa Pietraszkiewicza, prezesa Związku Banków Polskich
• AKTUALIZACJA: ZBP odpowiada, że banki są zobligowane do stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, a uwzględnianie w ocenie ryzyka klienta obszaru geograficznego nie stanowi dyskryminacji, bo wynika z obowiązujących przepisów

Rzecznik spotkał się z pełnomocnikiem rządu regionalnego Kurdystanu Ziyadem Raoof. Zasygnalizował on problem dyskryminacji studentów tego kraju przez banki, które odmawiają im zawarcia umowy o prowadzeniu rachunku bankowego z uwagi na narodowość. 

RPO rozumie, że banki muszą respektować przepisy, w tym ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a także fakt, że Irak jest uznany za państwo  wysokiego ryzyka. 

Należy jednak wskazać, że studenci kurdyjscy przebywają w Polsce legalnie, na podstawie decyzji wydanych przez właściwe służby ds. cudzoziemców. Osoby takie powinny mieć w związku z tym możliwość założenia konta w banku. 

Dlatego RPO zwraca uwagę prezesa Związku Banków Polskich na podjęcie działań zmierzających  - w razie stwierdzenia nieprawidłowości - do zmiany dotychczasowej praktyki banków i rekomendowanie im indywidualnego podejścia do wniosków o założenie rachunku bankowego przez obywateli państw uznanych za kraj wysokiego ryzyka.

Odpowiedź ZBP (całość w załączniku na dole strony)

Banki są zobligowane do stosowania środków bezpieczeństwa finansowego w przypadku m.in. nawiązania stosunków gospodarczych (art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu). Ustawodawca nie przewidział wyjątków od konieczności stosowania środków bezpieczeństwa finansowego przy nawiązywaniu relacji z klientem. Oznacza to, że za każdym razem, gdy klient wchodzi z instytucją w stosunki gospodarcze, czyli związane z działalnością zawodową instytucji obowiązanej, które w chwili ich nawiązywania wykazują cechę trwałości, należy zastosować środki bezpieczeństwa finansowego.

(...)

W toku nawiązywania relacji z klientem, banki mają obowiązek rozpoznania ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego ze stosunkami gospodarczymi lub z transakcją okazjonalną oraz oceniają poziom rozpoznanego ryzyka, z uwzględnieniem w szczególności rodzaju klienta, czy też obszaru geograficznego (art. 33 ust. 2 i 3 ustawy AML).W odniesieniu do osób fizycznych kryterium obszaru geograficznego może odnosić się np. do miejsca urodzenia, obywatelstwa. Uwzględnianie w ocenie ryzyka klienta obszaru geograficznego nie stanowi dyskryminacji, ponieważ wynika z powszechnie obowiązujących przepisów prawa.

Obowiązki nałożone na banki ustawą AML nie powinny być bagatelizowane i interpretowane w sposób liberalny. Należy mieć na uwadze wagę celu, jakiemu one służą tj. przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Reasumując należy wyraźnie podkreślić, że każdorazowo o otwarciu rachunku bankowego decyduje indywidualnie wykonana ocena ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu, zaś wykonywanie przez banki jako instytucje obowiązane nałożonych na nie ustawą AML obowiązków, nie może być poczytywane, jako mające charakter dyskryminujący. 

Jednocześnie, uprzejmie informuję, iż z dniem 13 marca br. Irak zostanie wykreślony z wykazu jurysdykcji państw trzecich mających strategiczne braki w swoich systemach przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, które to braki stwarzają znaczące zagrożenia dla systemu finansowego Unii, ("państwa trzecie wysokiego ryzyka"), stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) 2016/1675 (tabela punkt I. załącznika).

Wyrażamy nadzieję, że okoliczność ta wpłynie na poprawę sytuacji studentów kurdyjskich (obywateli Iraku) przebywających legalnie w Polsce w kontekście zawierania umów rachunku bankowego. W wykazie państw trzecich wysokiego ryzyka w załączniku do Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) 2016/1675 pozostanie nadal Syria oraz Iran - odpisał wiceprezes ZBP Tadeusz Białek. 

V.7224.44.2022