Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje do prokuratury i Urzędu Ochrony Danych Osobowych w sprawie ujawnienia danych osobowych księdza, który następnie popełnił samobójstwo
• AKTUALIZACJA: Polskie prawo wyłącza stosowanie przepisów o ochronie danych osobowych w odniesieniu do przetwarzania danych osób zmarłych; organ nadzorczy nie ma podstawy prawnej do wszczęcia postępowania administracyjnego w tej sprawie - odpisał Prezes UODO
• AKTUALIZACJA2: Prokuratura Okręgowa w Szczecinie podała, że wykonywane są czynności procesowe zamierzające do wszechstronnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, w tym także w kierunku art. 151 Kodeksu karnego, jak również uwzględniające ewentualne czyny prywatnoskargowe, jakie mogły zostać popełnione na szkodę księdza
• AKTUALIZACJA3: Z rozporządzenia  RODO nie wynika, że nie ma ono zastosowania w sytuacji, gdy w chwili prowadzenia postępowania nie żyje osoba, której dane osobowe przetworzono, gdy jeszcze żyła - pisze RPO do prezesa UODO Jana Nowaka
• AKTUALIZACJA4: Wobec braku przepisów krajowych, dotyczących przetwarzania danych osobowych osób zmarłych, nie jest możliwe przeprowadzenie postępowania w tej sprawie - podtrzymuje Jan Nowak 

RPO prowadzi postępowanie związane z ujawnieniem danych osobowych księdza, który 17 sierpnia 2023 r. został ukarany mandatem karnym za nieobyczajne zachowanie na plaży w Świnoujściu. Doszło do udostępnienia w mediach społecznościowych jego pełnych danych osobowych (imię i nazwisko, zdjęcie oraz miejsce zatrudnienia jako katechety, nazwę zgromadzenia), a ponadto zarzucono mu czyn pedofilski. 19 sierpnia ksiądz popełnił samobójstwo.

Marcin Wiącek zwraca się do Prokuratury Okręgowej w Szczecinie o informację, czy w sprawie zainicjowano postępowanie sprawdzające bądź wszczęto postępowanie przygotowawcze oraz ewentualnie o ich stan.

Pismo do PUODO 

Wizerunek i dobre imię człowieka są wartościami podlegającymi ochronie konstytucyjnej (art. 47 Konstytucji). 

W piśmie do Prezesa UODO Marcin Wiącek podkreśla, że ochrona wizerunku i danych osobowych przysługuje nawet osobom, przeciwko którym toczy się już postępowanie przygotowawcze lub sądowe postępowanie karne, jak również osobom skazanym za popełnienie przestępstwa. Tym bardziej zatem ochrona taka przysługuje osobom, którym nie postawiono zarzutu popełnienia przestępstwa.

Rzecznik prosi prezesa Jana Nowaka o zbadanie sprawy ujawnienia danych księdza oraz poinformowanie o działaniach i wyniku postępowania.

Odpowiedź prezesa UODO Jana Nowaka

W odpowiedzi na pismo z 22 sierpnia 2023 r. (znak: VII.501.148.2023.KSZ) dotyczące udostępnienia w mediach społecznościowych danych umożliwiających identyfikację tragicznie zmarłej osoby duchownej, uprzejmie informuję, że aktualność zachowuje wielokrotnie prezentowane już Panu Rzecznikowi i potwierdzone rozstrzygnięciami sądów administracyjnych stanowisko dotyczące wyłączenia przepisów o ochronie danych osobowych w odniesieniu do przetwarzania danych osób zmarłych.

Polski ustawodawca nie przewidział stosowania przepisów rozporządzenia 2016/679  do przetwarzania danych tych osób. Tym samym także w przedstawionej w niniejszym piśmie sprawie organ nadzorczy nie ma podstawy prawnej do wszczęcia postępowania administracyjnego.

Nie oznacza to jednak, iż sprawa nie powinna być przedmiotem rzetelnej analizy pod kątem naruszenia innych przepisów prawa. Niewątpliwe ze względu na jej charakter powinny zostać wyjaśnione wszystkie jej aspekty, w tym kwestia naruszenia praw i wolności obywatelskich, a także ewentualnie okoliczność popełnienia przestępstwa. Należeć to jednak będzie do odrębnych organów prowadzących postępowania na podstawie szczególnych przepisów kreujących ich kompetencje.

Wyrażam nadzieję, że powyższe stanowisko spotka się ze zrozumieniem Pana Rzecznika.

Odpowiedź zastępcy Prokuratora Okręgowego Joanny Biranowskiej-Sochalskiej

W odpowiedzi na pismo z dnia 21 sierpnia 2023 r. w sprawie o sygn. II.519.922.2023.PS, działając na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2023 r. poz. 1058) informuję, że Prokuratura Okręgowa w Szczecinie przejęła z Prokuratury Rejonowej w Stargardzie do dalszego prowadzenia śledztwo w sprawie mającego miejsce w dniu 19 sierpnia 2023 r. ok. godziny 14.00 w pobliżu stacji kolejowej Reptowo na 184,3 km linii kolejowej nr 351 wypadku komunikacyjnego z udziałem pieszego oraz pociągu towarowego należącego do PKP Cargo nr 784003 relacji Krzyż-Szczecin Port Centralny, w wyniku czego pieszy poniósł śmierć na miejscu tj. o czyn z art. 177 § 2 kk.

Przedmiotowe śledztwo zostało zarejestrowane za sygn. (...) Aktualnie w toku postępowania wykonywane są czynności procesowe zamierzające do wszechstronnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, w tym także w kierunku art. 151 kk, jak również uwzględniające ewentualne czyny prywatnoskargowe, jakie mogły zostać popełnione na szkodę pieszego uczestniczącego w wypadku. Dodaję. że obecnie postępowanie prowadzone jest w fazie "in rem". 

Następne pismo RPO do UODOO

W kolejnym piśmie do Jana Nowaka Marcin Wiącek podtrzymuje pogląd, że Prezes UODO jest właściwy do wyjaśnienia okoliczności ujawnienia szczegółowych danych osoby zmarłej, jeśli nastąpiło to przed jej śmiercią. Jest to szczególnie istotne, gdy - tak jak w tej sprawie - nieuprawnione przetwarzanie danych osobowych stanowiło bezpośrednią przyczynę targnięcia się duchownego na życie.

W przekonaniu RPO prezentowane w odpowiedzi stanowisko nie znajduje uzasadnienia w przepisach o ochronie danych osobowych, w tym rozporządzenia RODO. Powołane zaś orzecznictwo sądów administracyjnych nie jest adekwatne do stanu faktycznego tej sprawy, której istota sprowadza się do tego, że w przestrzeni publicznej doszło do nieuprawnionego ujawnienia danych osobowych osoby żyjącej, która w wyniku tego odebrała sobie życie.

Zgodnie z treścią motywu 27 rozporządzenia 2016/679, rozporządzenie to „nie ma zastosowania do danych osobowych osób zmarłych. Państwa członkowskie mogą przyjąć przepisy o przetwarzaniu danych osobowych osób zmarłych". Z motywu tego nie wynika, że rozporządzenie nie ma zastosowania w sytuacji, gdy w chwili prowadzenia postępowania nie żyje osoba, której dane osobowe przetworzono, gdy żyła. Jeśli więc doszło do przetwarzania danych osobowych osoby żyjącej, która następnie zmarła, to zawarte w motywie 27 rozporządzenia wyłączenie nie ma zastosowania. Z punktu widzenia motywu 27 decydujące znaczenie ma więc moment, w którym następuje przetwarzanie danych (tj. w trakcie życia danej osoby czy też po jej śmierci), a nie to, czy osoba ta żyje w momencie wszczęcia postępowania przez organ ochrony danych osobowych.

Dlatego RPO prosi Jana Nowaka o rozważenie tych argumentów i zajęcie stanowiska.

Kolejna odpowiedź Prezesa UODO

W odpowiedzi na Pana kolejne pismo (z 30 października 2023 r., znak: VII.501.148.2023.KSZ), skierowane na podstawie art. 14 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, dotyczące zajęcia stanowiska w sprawie udostępnienia w mediach społecznościowych danych osobowych tragicznie zmarłej osoby duchownej, uprzejmie informuję, że przedstawiony w nim pogląd o możliwości wszczęcia postępowania przez organ nadzorczy nie ma oparcia w przepisach prawa.

Ponownie zatem uprzejmie wyjaśniam, że podstawowe znaczenie dla oceny okoliczności przedstawionej sprawy ma przepis art. 1 rozporządzenia 2016/679, który stanowi o prawie do ochrony danych osobowych przysługujących osobie fizycznej. Podobnie stanowi art. 1 ustawy o ochronie danych osobowych . W polskim systemie prawa, za Kodeksem cywilnym, przyjmuje się, że osobą fizyczną jest osoba żywa i tylko ona może być podmiotem prawa, w tym prawa niematerialnego w postaci prawa do ochrony danych osobowych. Wskazać również należy, że potwierdzenie tego stanowiska ma swoje uzasadnienie w treści motywu 27 rozporządzenia 2016/679, który wprost stanowi, że niniejsze rozporządzenie nie ma zastosowania do danych osobowych osób zmarłych. Państwa członkowskie mogą przyjąć przepisy o przetwarzaniu danych osobowych osób zmarłych. Polski ustawodawca przepisów takich nie przyjął.

W konsekwencji organ nadzorczy nie może wszcząć postępowania, którego podmiotem miałaby być osoba zmarła, ponieważ byłoby to niezgodne z art. 61 a Kodeksu postępowania administracyjnego . Osoba zmarła nie może być bowiem stroną postępowania administracyjnego. Decyzja wydana w takiej sprawie dotknięta byłaby wadą nieważności.

Powyżej przedstawiony pogląd został potwierdzony przez judykaturę. Tytułem przykładu można wskazać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 sierpnia 2020 r. (sygn. akt I OSK 3325/19, LEX nr 3048321), w którym sąd wskazał, iż przepisy rozporządzenia 2016/679 nie mają zastosowania do danych osoby zmarłej, o ile nie istnieją przepisy krajowe dopuszczające przetwarzania takich danych. Podobnie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 8 lipca 2022 r. w sprawie o sygn. II SA/Wa 4049/21 (LEX nr 3460124).

Należy również zwrócić uwagę na postanowienie WSA w Warszawie z 4 listopada 2011 r. (sygn. II SA/Wa 1290/11, LEX nr 1158770) umarzające postępowanie w sprawie dotyczącej przetwarzania danych osobowych prowadzonej przed GIODO z uwagi na śmierć osoby, której dane dotyczą, w toku postępowania. Sąd administracyjny wskazał, iż dane osobowe są prawami ściśle związanymi z osobą fizyczną i jej śmierć powoduje wygaśnięcie tych praw podmiotowych. Tym samym, w braku przepisów krajowych dotyczących przetwarzania danych osobowych osób zmarłych nie jest możliwe przeprowadzenie postępowania w sprawie, której dotyczy pismo Pana Rzecznika.

II.519.922.2023, VII.501.148.2023