Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Po raz pierwszy w tym roku odbyło się posiedzenie Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich. 
• Przedstawiono nowy skład komisji oraz przyjęto plan działania na ten rok.
• Omówiono aktualne tematy związane z pandemią i funkcjonowaniem w tym czasie Uniwersytetów Trzeciego Wieku.

Było to pierwsze spotkanie Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych w kadencji Marcina Wiącka i w zmienionym składzie.

W pierwszej części posiedzenia członkinie i członkowie Komisji przedstawiali się, poznawali swoje zainteresowania zawodowe i społeczne.  Kolejnym punktem spotkania było omówienie planu pracy na 2022 r.

Z zebranych mailowo propozycji tematów zostały wybrane:

•    Środowisko Uniwersytetów Trzeciego Wieku w czasie pandemii – prezentacja Raportu z badań przeprowadzonych przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” we współpracy z Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności.
•    Omówienie projektu ustawy „o zmianie niektórych ustaw w celu wsparcia idei Uniwersytetu Trzeciego Wieku”, zgłoszonego przez Klub Lewicy.
•    Dostępność do ochrony zdrowia podczas pandemii.
•    Wykluczenie transportowe. 
•    Sytuacja opiekunów osób starszych – braki w kadrach opiekuńczych i pielęgniarskich.
•    Ubezwłasnowolnienie – co to oznacza dla osoby, której dotyczy. 
•    Raport dotyczący sytuacji osób starszych i usług opiekuńczych.
•    Stały monitoring zmian legislacyjnych dot. szeroko rozumianej problematyki osób starszych.

Na spotkaniu dodatkowo zaproponowano zwiększenie intensywności prac nad tematem ochrony zdrowia osób starszych. Zgłoszono potrzebę uzupełnienia składu Komisji o przedstawicieli środowiska medycznego. Poruszono także kwestie polityki lokalnej dla seniorów i przedstawienia wniosków z wdrożenia w woj. małopolskim systemu wsparcia osób starszych w miejscu zamieszkania.

Zaproponowano prezentację projektu „Moje słowa. Twoja godność.” To projekt prowadzony przez organizację społeczną dla i z seniorami małych miejscowości województwa łódzkiego. Uczą się, czym jest "dziadurzenie" i jak na nie reagować (to polski odpowiednik "elderspeek").

W drugiej części posiedzenia, na którą zostali zaproszeni przedstawiciele Uniwersytetów Trzeciego Wieku, Parlamentu oraz organizacji społecznych zajmujących się problematyką osób starszych, dr Magdalena Rosochacka-Gmitrzak zaprezentowała raport z badań dot. sytuacji środowisk UTW w pandemii.

Badania zostały przeprowadzone telefonicznie w czerwcu i lipcu 2021 r. w dwóch grupach: liderek i słuchaczek. 

W grupie liderek poruszono zagadnienia:
•    własne samopoczucie oraz samopoczucie słuchaczek i słuchaczy;
•    oferta i działania UTW;
•    promowanie i organizowanie wsparcia dla słuchaczy;
•    otoczenie społeczne UTW;
•    sytuacja finansowa;
•    możliwe pozytywne konsekwencje pandemii dla środowiska;
•    przyszłość i potrzebne przeobrażenia.

Natomiast w grupie słuchaczek zapytano o:
•    własne samopoczucie;
•    kondycję wspólnoty rówieśniczej w UTW;
•    ocenę oferty zajęć i funkcjonowania UTW;
•    otoczenie społeczne;
•    finanse UTW;
•    przyszłość i potrzebne przeobrażenia UTW.

Ze względu na niewielki udział mężczyzn w zajęciach UTW respondentkami okazały się tylko kobiety. 

Uniwersytet Trzeciego Wieku dla słuchaczek to miejsce, którego zadaniem jest przede wszystkim umożliwienie kontaktu z rówieśnikami oraz przeciwdziałanie społecznej niewidzialności seniorów. Dla słuchaczy ogromnie ważne są spotkania na żywo - jeśli nie w budynkach, to choćby w plenerze.

W czasie pandemii wielu uczestników/uczestniczek wycofało się z udziału w zajęciach, a wiele UTW zawiesiło swoją działalność. Głównie wynikało to z obowiązujących obostrzeń i lęku przed zachorowaniem. Po wprowadzeniu szczepień i zniesieniu lockdownu aktywność UTW wzrosła, ale nie wszyscy uczestnicy powrócili na zajęcia. 

W rekomendacjach Raportu można przeczytać m.in. o potrzebie organizowania wsparcia psychologicznego zarówno dla liderek jak i słuchaczy, wykorzystania narzędzi do spotkań zdalnych i kontynuowania nauki ich obsługi, aby jak najwięcej osób mogło korzystać z zajęć, gdy będzie konieczność spotkań hybrydowych lub tylko online.

Wskazano także, że należy rozważyć rozszerzenie oferty zajęć, uwzględniając chęć większego zaangażowania bardziej aktywnych słuchaczy, ale także możliwości uczestniczenia osób zaawansowanych wiekowo, tzw. IV wieku. Warto promować i organizować sieci wsparcia dla seniorów w formie działań samopomocowych wśród słuchaczek i słuchaczy, ale też agitować „w środowisku lokalnym do tworzenia gotowych rozwiązań pomocowych z wolontariuszami rekrutującymi się m.in. z grona młodszych seniorów”.

Mówi się także o potrzebie szkoleń dla liderów i kadry UTW z umiejętności budowania budżetów, pozyskiwania środków z różnych źródeł. Bardzo ważną rekomendacją uwzględniającą oczekiwania słuchaczek jest również „wzmacnianie działań lobbystycznych na różnych szczeblach lokalnych i krajowych, mających na celu uświadomienie problemów, z którymi mierzą się zarówno same starsze dorosłe osoby, jak i organizacje senioralne, dbałość o budowanie pozamedycznego wizerunku starszych dorosłych: z uwzględnieniem ich produktywności zarówno na rynku pracy, jak i w działaniach wolontariackich, bez redukowania do tradycyjnych ról babć i dziadków”.

W dyskusji zwrócono uwagę na:

•    Konieczność wyposażenia seniorów w narzędzia do komunikacji zdalnej. Nadal duża część osób starszych jest wykluczona cyfrowo, a stan pandemii go pogłębił. 
•    Fakt wypalenia zawodowego i społecznego liderów UTW, którzy czują się osamotnieni i zmęczeni.
•    Potrzebę zebrania dobrych praktyk z prowadzenia kształcenia osób dorosłych, szczególnie w czasach kryzysu, jakim jest pandemia.
•    Potrzebę powołania ośrodka koordynującego nauczanie osób dorosłych starszych, którego w Polsce dotychczas brakuje.