Biuletyn Informacji Publicznej RPO

31 stycznia-3 lutego 2022 r. przedstawiciel Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur Michał Żłobecki oraz Agnieszka Szmajdzińska z Wydziału Praw Migrantów i Mniejszości Narodowych w Biurze RPO przeprowadzili równoczesne i niezależne wizytacje znajdujących się w obszarze właściwości Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej (BiOSG): Strzeżonego Ośrodka dla Cudzoziemców i Aresztu dla Cudzoziemców w Przemyślu. 

Wizytacja KMPT ukierunkowana były na sprawdzenie warunków detencji i traktowania osób pozbawionych wolności przebywających w strzeżonym ośrodku i areszcie dla cudzoziemców. W szczególnym zainteresowaniu wizytujących pozostawały kwestie dotyczące m.in. legalności pobytu cudzoziemców w detencji, prawa do informacji, dostępu do adekwatnej opieki medycznej i psychologicznej oraz pomocy prawnej. 

Wizytujący przeprowadzili rozmowy m.in. z komendantem BiOSG oraz z naczelnikiem strzeżonego ośrodka. Przedstawiciel KMPT dokonał oglądu wybranych pomieszczeń, odbył również rozmowy indywidualne z cudzoziemcami oraz z funkcjonariuszami. W trakcie wizytacji dokonano analizy wybranej dokumentacji dostępnej w ośrodku, sporządzono także dokumentację fotograficzną.

Strzeżony Ośrodek dla Cudzoziemców w Przemyślu funkcjonuje jako placówka o profilu rodzinnym, z miejscami dla samotnych kobiet. Obecnie jest to SOC o najmniejszej pojemności w skali kraju. W związku z nowelizacją rozporządzenia MSWiA z dnia 13 sierpnia 2021 r., maksymalna pojemność SOC ustalona została na 147 miejsc, aresztu zaś na 39 miejsc. W czasie wizytacji w placówce przebywało łącznie 133 cudzoziemców, w tym 108 osób w strzeżonym ośrodku i 25 w areszcie. 

Obserwacje i wstępne wnioski:
•    warunki bytowe w SOC ocenić należy, co do zasady, jako dobre. Widoczne jest dążenie kierownictwa placówki do podnoszenia standardów detencji cudzoziemców. W pokojach mieszkalnych zainstalowano klimatyzację, stworzono także nowoczesne boisko i plac zabaw dla dzieci. W placówce dostępne są 2 siłownie (wewnętrzna i zewnętrzna); 
•    w ostatnim czasie w ośrodku zainstalowano łącznie 21 nowoczesnych infokiosków multimedialnych, które umożliwiają cudzoziemcom korzystanie z internetu;
•    w oknach pomieszczeń mieszkalnych zainstalowane są kraty zewnętrzne, co potęguje penitencjarny obraz placówki;
•    w wielu pokojach mieszkalnych cudzoziemcy rozwiesili koce na oknach, aby ograniczyć dopływ światła słonecznego w ciągu dnia;
•    warunki sanitarno-bytowe w areszcie dla cudzoziemców określono jako dostateczne, czyniące zadość przepisom prawa w tym zakresie. Osoby przebywające w areszcie korzystać mogą z dwóch placów spacerowych, w tym jednego wyposażonego w urządzenia do ćwiczeń. Cudzoziemcy korzystać mogą z dwóch godzinnych spacerów w ciągu dnia;
•     w ośrodku przebywały osoby, których stan zdrowia w ocenie wizytujących uzasadniał zwolnienie z detencji;
•     w czasie wizytacji w areszcie przebywało m.in. 6 obywateli Afganistanu, których Sąd umieścił tam z pominięciem strzeżonego ośrodka dla cudzoziemców. Czas, który upłynął od zatrzymania do umieszczenia w areszcie uzasadnia przekonanie, iż cudzoziemcy nie zostali uprzednio skierowani do strzeżonego ośrodka, co stanowi praktykę w takich sytuacjach. Zastosowanie aresztu dla cudzoziemców powinno być działaniem o charakterze następczym, związanym z faktycznym niepodporządkowaniem się cudzoziemców zasadom pobytu w SOC;
•    w ogólnodostępnych miejscach umieszczono w kilku językach informacje na temat zasad panujących w SOC, praw i obowiązków mieszkańców oraz dane teleadresowe instytucji stojących na straży praw człowieka. W przestrzeniach wspólnych dostępne były także plakaty i foldery organizacji pozarządowych świadczących nieodpłatną pomoc prawną;
•    wizytujący nie otrzymali informacji wskazujących na ograniczenie prawa cudzoziemców do opieki medycznej. Osoby przebywające w placówce regularnie korzystają z wizyt lekarskich. Często organizowane są także wizyty u zewnętrznych lekarzy specjalistów;
•    Komendant BiOSG nawiązał współpracę z zewnętrznymi podmiotami medycznymi, w tym ze Specjalistycznym Psychiatrycznym Zespołem Opieki Zdrowotnej w Jarosławiu, gdzie przyjmowani są cudzoziemcy z objawami zaburzeń psychicznych;
•    osoby przebywające w strzeżonym ośrodku korzystać mogą z pomocy dwóch psychologów, dostępnych w wymiarze 100 godzin miesięcznie;
•    z uwagi na wysoki poziom przyrostu liczby przypadków zakażeń wirusem SARS-COV-2 w okresie od 26 stycznia do 28 lutego 2022 r. wstrzymane zostały wszelkie bezpośrednie wizyty w SOC. Jednocześnie zwrócono się o zapewnienie alternatywnych, zdalnych form kontaktu z osobami bliskimi oraz organizacjami zapewniającymi pomoc prawną;
•    cudzoziemcy mają dostęp do kiosków multimedialnych, z których korzystać mogą codziennie od godz. 7:00 do 21:00. Stanowiska multimedialne ustawione zostały także w pokojach widzeń, aby zainteresowane osoby mogły nawiązywać połączenia przy pomocy komunikatora internetowego Skype w warunkach zapewniających prywatność;
•    osoby przebywające w SOC korzystać mogą z telefonów komórkowych, które nie posiadają funkcji nagrywania. Na prośbę cudzoziemców urządzenia tego typu są im wypożyczane. W sytuacji gdy cudzoziemiec nie posiada karty SIM, możliwe jest wykonanie połączenia z służbowych telefonów. W obydwu budynkach mieszkalnych na korytarzu znajdują się także aparaty telefoniczne, z których korzystać można po uprzednim zakupie karty telefonicznej;
•    wizytujący nie otrzymali sygnałów dotyczących niewłaściwego traktowania cudzoziemców przebywających w strzeżonym ośrodku i areszcie przez funkcjonariuszy;
•    wizytujący pozytywnie ocenili dostępną ofertę kulturalno-oświatową. W związku ze zmianą profilu SOC, we wrześniu 2021 r. wznowiono w placówce realizację obowiązku szkolnego. Organizowane są także m.in. lekcje języka polskiego dla dzieci i dorosłych. W Ośrodku organizowane są konkursy, zawody i dodatkowe aktywności. Dostępna jest również biblioteka, opiekunowie socjalni dostarczają książki, czasopisma i gry planszowe osobom przebywającym w areszcie;

Dalsze obserwacje i rekomendacje Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur dotyczące warunków detencji i traktowania cudzoziemców, mające na celu poprawę ich sytuacji i wzmocnienie ich ochrony przed torturami zostaną przedstawione w późniejszym czasie.